Vergi Tarhı Nedir? Vergide Tarh Çeşitleri Nelerdir? Vergi Tarhı Nasıl Yapılır?
I. GİRİŞ
Türk vergi mevzuatının temelini teşkil eden 213 sayılı VUK’na göre; verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tesbit eden idari muameledir.
Tarh işlemi, esas itibariyle hesaplamanın idare tarafından yapılmasını esas alan bir işlemdir. Bu sebeple beyan ve beyanname mükellef tarafından yapılsa dahi verginin tarhı bizzat mükellefin bağlı olduğu ilgili vergi dairesi tarafından yapılır.
II. VERGİ TARHI ÇEŞİTLERİ
II.1. Birincil Esas: Beyana Dayalı Tarh
Bu vergi tarhı, Vergi Usul Kanunumuzda doğrudan sayılmamıştır. Ancak bununla beraber Türk Vergi Uygulamasında ana vergilere ilişkin tarhiyatlar bu usule dayalı olarak tarh edilmektedir.
213 sayılı VUK’nun “Tahakkuk Fişi Esası” başlıklı 25.maddesine göre; Vergi kanunlarına göre beyan üzerinden alınan vergiler “Tahakkuk fişi” ile tarh ve tahakkuk ettirilir.
Bu esasa göre, vergi dairesince beyannamenin alınması üzerine bir tahakkuk fişi tanzim olunur ve bunun bir nüshası mükellefe veyahut beyannameyi mükellef namına vergi dairesine tevdi edene verilir. Bu suretle vergi tahakkuk etmiş olur. Tahakkuk fişinin mükellefe verilen nüshası aynı zamanda beyannamenin makbuzu yerine geçer.
II.2. İkmalen Vergi Tarhı
İkmalen vergi tarhı, her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiye müteallik olarak meydana çıkan ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit olunan bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir. (VUK madde 29)
II.3. Resen Vergi Tarhı
VUK’nun 30.maddesine göre; resen vergi tarhı, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanunî ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde
- Takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya
- Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen
matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır. İnceleme raporunda bu maddeye göre belirlenen matrah veya matrah farkı resen takdir olunmuş sayılır.
Aşağıdaki hallerden herhangi birinin bulunması durumunda, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitinin mümkün olmadığı kabul edilir.
- Vergi beyannamesi kanunî süresi geçtiği halde verilmemiş olması,
- Vergi beyannamesi kanuni veya ek süreler içinde verilmekle beraber beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgiler gösterilmemiş bulunması,
- VUK’na göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya bir kısmı tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş olursa veya vergi incelenmesi yapmaya yetkili olanlara her hangi bir sebeple ibraz edilmemesi,
- Defter kayıtları ve bunlarla ilgili vesikalar, vergi matrahının doğru ve kesin olarak tesbitine imkân vermeyecek derecede noksan, usulsüz ve karışık olması dolayısiyle ihticaca salih bulunmaması,
- Tutulması zorunlu olan defterlerin veya verilen beyannamelerin gerçek durumu yansıtmadığına dair delil bulunması,
- VUK’nun mükerrer 227.maddesi uyarınca 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış meslek mensuplarına imzalattırma mecburiyeti getirilen beyanname ve ekleri imzalattırılmazsa veya tasdik kapsamına alınan konularda yeminli malî müşavir tasdik raporu zamanında ibraz edilmemesi.
II.4. İdarece Vergi Tarhı
Verginin idarece tarhı; resen ve ikmalen vergi tarhı dışında kalan hallerde, mükelleflerin verginin tarhı için vergi kanunları ile muayyen zamanlarda müracaat etmemeleri veya aynı kanunlarla kendilerine tahmil edilen mecburiyetleri yerine getirmemeleri sebebiyle zamanında tarh edilemeyen verginin kanunen belli matrahlar üzerinden idarece tarh edilmesidir.
Bu takdirde vergi, 131 nci madde mucibince tanzim edilen yoklama fişine müsteniden tarh olunur.
Bu şekilde tarh olunan vergilerle cezalarına ilişkin ihbarnameler bir taraftan, mükellefin bilinen adresine posta ile yollanır; diğer taraftan mükellefin adını, soyadını, hesap numarasını, işini, adresini tarh edilen verginin ve kesilen cezanın miktar ve cinsini gösterir bir ilân vergi dairesinin ilân koymaya mahsus mahalline asılır.
III. KANUNEN VERGİ TARHI
Bu tarh şekli ismen bir vergi kanununda geçmemekte tarafımca bu şekilde tanımlanmakta ve ifade edilmektedir.
Motorlu Taşıtlar Vergisi 197 sayılı MTV Kanununda düzenlenmiştir. Bu Kanunun 9.maddesine göre;
Motorlu taşıtlar vergisi, taşıtların kayıt ve tescilinin yapıldığı yerin vergi dairesi tarafından her yıl Ocak ayının başında yıllık olarak tahakkuk ettirilmiş sayılır.
Tahakkuk ettirilen vergi, ayrıca mükellefe tebliğ olunmaz ve vergi tahakkuk ettirilen günde tebliğ edilmiş sayılır.
Şu kadar ki, tahakkuk ettirilmesi gereken motorlu taşıtlar vergisinin eksik tahakkuk ettirilmesi veya hiç tahakkuk ettirilmemesi halinde, bu vergi ilgili vergi dairesi tarafından ikmalen tarh edilir.
Görüleceği üzere MTV’nin tarh şekli, yukarıda açıklanan tarhiyat türleri kapsamına girmemektedir. Bu sebeple; tarafımızca “kanunen tarh” olarak tanımlanmıştır.
