Mali Şeffaflık Nedir? Mali Şeffaflık Fonksiyonları Nelerdir? Türkiye’de Mali Şeffaflık

I.GİRİŞ

İngilizce’de şeffaflık/saydamlık  (transparency),  “trans”  ve  “parent”  kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Birinci kelime olan trans  “ötesinde”,  ikinci kelime olan parent ise “görünür” anlamına gelmektedir. Dolayısıyla kelime anlamıyla saydamlık, “görünenin ötesi ya da arkası” anlamındadır.[1]

Mali şeffaflık; hesap verilebilirlik ve bütçenin kapsama oranıyla ilgili durumu kavramaktadır. Yüzdelik olarak ne kadar yüksek olursa pozitif etkileri ve sonuçları olan bir konu olmakla beraber ülkeler ve yönetimleri tarafından pek yanaşılmayan bir konu niteliğindedir.

Mali Şeffaflık konu itibariyle hükümetlerin, kamu kurum ve kuruluşlarının sosyo-ekonomik konularda aldıkları kararların yerel ve merkezi kurumların mali durumlarına ilişkin nitelikli, anlaşılır ve güvenilir bilgilere sahip olmasıyla ilgilenir.

Bu bilgilerin zamanında verilmesi şeffaflığın önemli bir parçasıdır. Hesap verilebilirlik bakımından şeffaflık bilgilerinin özellikle zamanında yayınlanmasıyla ayrı bir öneme sahiptir.

Mali Şeffaflık ve başlı başına Şeffaflık özel sektör kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları için de geçerli olan bir konudur, şeffaflık.

II.MALİ SAYDAMLIĞIN ÖNEMİ

Ülke hükümetlerinin ve kurumların şeffaflık sağlaması ekonomi ve optimum yönetim açısından önem arz etmektedir. Çünkü ekonomik aktörlerin karar almalarında; plan ve program yapmalarında doğruluk ve isabet oranlarını doğrudan etkilemektedir. Bu doğrultuda kurumsal gelişim ve yönetim ile yönetişim oranlarını yukarıya taşımaktadır.

Mali Şeffaflık, ülke yönetimlerinde seçmenlerin hem siyaseti hem yönetimi denetlemesine; özel sektör işletmeleri açısından gelişime, orta ve uzun vadeli plan geliştirmeye olanak sağladığı gibi suiistimallerin ve yolsuzlukların azalmasına katkı sağlayan bir unsur teşkil etmektedir.

Diğer taraftan; adaletli kaynak dağılımına, ekonomi olanaklarının ve potansiyelin daha verimli ve daha reel kullanılmasına da imkân sağlamaktadır.

III.TÜRKİYE’DE MALİ ŞEFFAFLIK

İMF’nin 2017 yılında yayımladığı mali şeffaflık değerlendirme raporunda[2] “Türkiye dikkate değer mesafe kaydetti” değerlendirmesine yer verilerek Türkiye’nin Mali Şeffaflık düzeyi analiz edilmiştir.

IMF mali şeffaflık üzerine 2000 yılından itibaren Türkiye’de incelemelere başlayan “İMF Şeffaflık Heyetine” göre kamuya açık bilgilerin;

• Kapsamı,
• Zamanlaması ve
• Güvenilirliği

alanlarında gelişim sağlandığı analizine yer verilmiştir.

Şeffaflık raporunda Türkiye’nin mali öngörüleri ve bütçelerinin

• Bütünlük taşıyan,
• Performans odaklı ve
• Daha ileriye odaklı

bir durum arz ettiği değerlendirilerek; 2016 yıl sonu itibariyle bütçenin

• Kapsamlı yasal çerçeve içerisinde kamunun öncelikli harcamalarının yaklaşık % 90’ını kapsayacak şekilde hazırlandığı,
• Zamanında, güvenilir, nitelikli ve anlaşılır bilgi sağlandığı,
• Makro gelişmelerin dikkate alınarak hedeflerin belirlendiği ve kararların alındığı

IMF’nin Yeni Mali Şeffaflık Düzenlemesi çerçevesinde toplam 36 kriterde ilerleme temin edildiği belirtilerek söz konusu 36 kriterden;

• 10’unu “temel seviyede”,
• 13 kriteri “iyi seviyede”,
• 6 kriteri ise “ileri seviyede”

yerine getirdiği ifade edilmiştir.

Beş alanda ise temel kriterler karşılanamadığı belirtilmiştir.

İMF raporunda ilerleme kaydedilmesi gereken alanlar ise şöyle sıralanmıştır:

“Mali istatistikler geneli kapsarken, Türkiye’nin kamuya ait 468 kamu şirketini konsolide etmememekte ve bu şirketlerin giderleri GSYH’nın % 12,6’sına denk gelmektedir.”

KAYNAK:

• İsmail Sevinç-Abdullah Demirel, Türkiye’de Mali Saydamlık Ve İlişkili Kavramlar,https://www.researchgate.net/publication/347555532_TURKIYE’DE_MALI_SAYDAMLIK_VE_ILISKILI_KAVRAMLAR,
• İMF, Fiscal Transparency Eveluation of Turkey, 2017/8
• Hakan Bakkal-Alper Kasımoğlu, Bütçe Sürecinde Mali Saydamlık ve Hesap Verebilirliğin Önemi,https://yalova.edu.tr/Files/UserFiles/60/Butce_Surecinde_Mali_Saydamlk_ve_Hesap_Verebilirliin_Onemi.pdf

[1]https://www.researchgate.net/publication/347555532_TURKIYE’DE_MALI_SAYDAMLIK_VE_ILISKILI_KAVRAMLAR

[2] İMF, Fiscal Transparency Eveluation of Turkey, 2017/8