İşletmeye Ait Şubenin Devrinden Doğan Kar Yenileme Fonu Olarak Dikkate Alınabilir mi?

I. GİRİŞ

Örnek Vakıa:

B AŞ, pizza imalatı ve satışı ile iştigal etmektedir. B AŞ pizza imalatı faaliyetini franchising kapsamında yürütmektedir. Şirketin 4’ü İstanbul, 2’si Gaziantep 5’i Ankara’da olmak üzere 11 adet şubesi bulunmaktadır. B AŞ, dükkan/şube açılışlarında gerekli ekipmanlarını ve tadilatı kendisi tedarik etmiş (her şube için 300.000,00 TL) ve her şube için tek seferlik isim hakkı bedeli (her biri içi 100.000,00 TL) ödemiştir.

B AŞ, Eskişehir’de bulunan şubeleri markanın Türkiye’deki sahibi olan Z AŞ’ye isim hakkıyla beraber 2.500.000,00 TL mukabilinde devretmiştir. B AŞ, ilgili faturaları “ekipman ve şerefiye bedeli” olarak düzenlemiştir.

B AŞ, devir sonucunda oluşan kârı aynı nitelikteki yeni devir/satın alım veya dükkan/şube kurulmasında kullanılmak üzere yenileme fonuna alabilir mi?

II. İLGİLİ MEVZUAT

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 269.maddesinde;

“İktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir.

Bu kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:

1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;
2. Tesisat ve makinalar;
3. Gemiler ve diğer taşıtlar;
4. Gayrimaddi haklar.”,

Aynı Kanunun 313.maddesinde;

“İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.

…

Değeri 50.000.000.- lirayı (1/1/2018 tarihinden itibaren 1.000,00 TL’yi) aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000.- lirayı (1/1/2018 tarihinden itibaren 1.000,00 TL’yi) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.”,

Aynı Kanunun 328.maddesinde,

“Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.

Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.

Devir ve trampa satış hükmündedir.

Şu kadar ki satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde satıştan tahassül eden kâr yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir.

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.”

hükümleri yer almaktadır.

III. SONUÇ

Yukarıda yapılan açıklamalara göre;

Yenileme fonundan yararlanabilmek için satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunması veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilip teşebbüse geçilmiş olunması gerekir.

Eğer elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunduğu açıksa bu yenileme fonu ayrılması için yeterli bulunmaktadır.

Yenileme fonunun iktisadi kıymetin iktisabında kullanılması halinde, bilançonun pasifinde yer alan fon yeni değer için ayrılacak amortismanlara mahsup edilmektedir. Mahsup işleminin, iktisadi kıymetin değerinin amortisman yoluyla itfa edilme süresinden önce tamamlanması durumunda ise iktisadi kıymetin kalan değer kısmı için amortisman ayrılmasına devam edilecektir.

Diğer taraftan; yenileme fonunun ayrılabilmesi için

Amortismana tabi bir iktisadi kıymetin varlığı ile bu kıymetin satılmasından oluşan kârın aynı neviden ve

Aynı faaliyete/hizmete tahsis edilecek yeni bir iktisadi kıymetin alımında

kullanılması halinde söz konusu olabilmektedir.

Maddede geçen “satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinden” kasıt, satılan iktisadi kıymetle aynı özelliklere sahip ve aynı işi ifa edecek yeni bir iktisadi kıymetin alınmasıdır.

Buna göre; aktifinize kayıtlı amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, aynı neviden yeni iktisadi kıymetler iktisap edilmek üzere, satışından elde edilen kârın yenileme fonuna alınarak, satışın gerçekleştiği yıl dahil en geç üçüncü yılın son gününe kadar, yenilenen iktisadi kıymetler için kullanılması mümkün bulunmaktadır.

III.1. Yenileme Fonu Muhasebe Kaydı

Önceki bölümlerde yapılan açıklamalara göre örnek vakıa kapsamında B AŞ’nin Z AŞ’ye devrettiği ve muhasebe kayıtlarında 255, 260 ve 264 no.lu hesaplarda takip ederek aktife kaydettiği amortismana tabi iktisadi kıymetleri (ekipmanlar, franchising hakları vb) satması sebebiyle elde ettiği kârı, aynı neviden (pizza faaliyetine ilişkin) yapacağı yeni yatırımlar için kullanılmak üzere yenileme fonuna alması mümkün bulunmaktadır.

Kaynak:

• 213 sayılı VUK,
• İdari düzenlemeler