Yüksek Kalitede Finansal Tabloların Oluşturulmasında Bağımsız Denetimin Önemi

0

ÖZET

Finansal tabloların hata, hile ve önemli yanlışlıkları içermemesi işletme yönetimine ve işletme yönetiminden gelen bilgilere güvenilmesini sağlamakta ve tablo kullanıcılarının doğru, öngörülebilir karar alması olasılığını artırmaktadır. Doğru ve öngörülebilir karar sürecinde karar vericilerin faydalandığı finansal tabloların denetiminde bağımsız denetim önemli bir rol üstlenmektedir. Bağımsız denetim, üstlendiği bu fonksiyonu yerine getirirken doğru, güvenilir saptama ve tespitlerle işletmelere ait finansal tabloların yüksek kalitede oluşmasına veya takip eden dönemlerde oluşturulmasına önemli katkılar sağlamaktadır.

The Importance Of Independent Audıt In Creatıng Hıgh-Qualıty Fınancıal Statements

ABSTRACT

The fact that the financial statements do not contain errors, frauds and material misstatements ensures the confidence of the business management and the information coming from the business management and increases the possibility of the table users to make correct and predictable decisions. Independent audit plays an important role in the audit of financial statements that decision makers benefit from in the correct and predictable decision process. Independent audit, while fulfilling this function it undertakes, provides significant contributions to the formation of high quality financial statements of the enterprises or to the creation of them in the following periods, with accurate and reliable determinations.

I. GİRİŞ

Ticari ve sınai hayat, sanayi devrimi ile beraber başka bir seviye ve aşama kazanmış; büyük ölçekli ve çok ortaklı şirketlerin ortaya çıkmasının yanı sıra özellikle küreselleşmenin de etkisiyle çok uluslu şirketler ortaya çıkmıştır.

Büyük ölçekli ve uluslararası işletme veya şirketlerin varlığı bir taraftan da yönetsel, mali ve finansal enstrümanlarda karmaşıklığı beraberinde getirmiştir. Bu durum söz konusu enstrümanlarda güvenilirliği tartışmaya açmış ve işletmeye ait hesap ve tabloların güvenilirliğinin sorgulanmasını netice vermiştir.

Nitekim standartta[1] denetimin amacı, “hedef kullanıcıların finansal tablolara duyduğu güven seviyesini artırmak” olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla tablo kullanıcılarının/yararlanıcılarının güven derecesi söz konusu tabloların kalitesinin yüksekliği ile doğrudan ilintili olduğu açıktır.

Bir ihtiyaç olarak ortaya çıkan finansal tabloların güvenilirliği, kullanıcılara bu tabloları objektif ve bağımsız bir göz veya kontrol ile saptayan ve raporlayan denetim gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Objektif göz/denetimin dışarıdan bağımsız bir el veya kurum/kuruluş ile yapılması önem arz etmekle beraber denetimi yapılan finansal tabloların yüksek kaliteliliği hayati önem arz etmektedir. Bu yazımızda yüksek kalitede finansal tabloların oluşturulmasında bağımsız denetimin rolü ve önemi tartışılmıştır.

II. BAĞIMSIZ DENETİM NEDİR?

Bağımsız Denetim, genel anlamıyla işletme dışından bir kişi veya kurum tarafından denetlenen işletme hakkında diğer ilgili kişi, kurum yahut gruplara bilgi vermek için işletmenin kontrol edilmesidir.

Amerikan Muhasebeciler Birliği Denetim Kavramları Komitesi tarafından 1973 yılında yapılan tanıma[2] göre;

“Bağımsız Denetim; sistemli bir çalışma, tarafsız bilgi ve kanıt toplama-değerlendirme yöntemleri ile denetlenen kuruluşa ait ekonomik işlemler ile olayları tanımlamak üzere ileri sürülenlerin bildirilme biçiminin, geliştirilmiş olan ilkelere uygunluğu açısından inceleyerek oluşturulan görüşleri işletmelerle ilgili kullanıcılara iletmektir.”

Bağımsız Denetim Yönetmeliğinde ise şöyle tanımlanmıştır:

“Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını ifade eder.”

Görüleceği üzere bağımsız denetim tanımlamalarında “ilgililere sunulması” vazgeçilmez unsur olarak ifade edilmiştir. Bu durum, işletmenin finansal tablolarının güvenilirliğinin ve yüksek kalitede sunumunun gerçekleştirilmesini kaçınılmaz kılmıştır. Bağımsız Denetim’deki bu kaçınılmazlığın çift unsurluğu, (Güvenilirlik ve Yüksek Kalite) belirlenmiş ve tanımlanmış şartların gerçekleşmesine ve gerçekleştirilmesine bağlı kılınmıştır.

III. FİNANSAL TABLOLARDA KALİTE

Finansal tablolar bakımından kalite;

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde tüm işlemlerini gerçek mahiyetlerine uygun surette muhasebeleştirmek, finansal raporlarını bilgi edinme ihtiyacını karşılayabilecek biçim ve içerikte, anlaşılır, güvenilir ve karşılaştırılabilir, denetime, analize ve yorumlamaya elverişli, zamanında ve doğru şekilde düzenlenmesi olarak ifade edilebilir.

Finansal Tabloların düzenlenme amacı, şirketin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akımları ile ilgili olarak finansal tablo kullanıcılarının alacakları ekonomik kararlar açısından faydalı olmaktır.[3]

Genel anlamda bağımsız denetim, dışarıdan bir kişi ya da kurumun denetlenen işletme hakkında diğer kişi ya da gruplara bilgi vermek için işletmeyi kontrolüdür.

III.1. Finansal Tablolardaki Yüksek Kalitenin İki Önemli Yönü

Yukarıdaki tanımlamalardan yüksek kalitede finansal tabloların oluşturulmasında iki önemli taraf öne çıkmaktadır.

  1. İşletme tarafından yapılması ve dikkat edilmesi gereken unsurlar
  2. Bağımsız Denetim tarafından yapılması ve dikkat edilmesi gereken hususlar

III.1.1. Yüksek Kalitedeki Finansal Tabloların Oluşturulmasında İşletmenin Fonksiyonu

Finansal tabloların;

  1. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde tüm işlemlerini gerçek mahiyetlerine uygun surette muhasebeleştirilmesi,
  2. Finansal raporlarını bilgi edinme ihtiyacını karşılayabilecek biçim ve içerikte, anlaşılır, güvenilir ve karşılaştırılabilir, denetime, analize ve yorumlamaya elverişli, zamanında ve doğru şekilde düzenlenmesi

gerekmektedir.

Gerek TFRS gerek BOBİ FRS’de finansal tablolara ilişkin muhasebe kayıt sistemi ve alt yapısının kurulması; vergisel muhasebe prensiplerinden farklı olarak ilgili kişiler için ve işletmenin kendisi için yapılması öngörülmüştür.

Dolayısıyla işletmenin finansal tablolarını oluşturmak üzere faaliyetine ilişkin işlemler kayıt edilirken belirlenmiş kural ve prensiplere uyması yüksek kaliteli tabloların oluşturulması yüzdesini önemli ölçüde artırmaktadır.

Bu bağlamda işletmenin, faaliyetinin fiili durumu ile kaydi durumunu birebir gerçekleştirmesi kalitelilik derecesini dolayısıyla güvenilirlik seviyesini ayrıca yükseltmektedir.

Diğer taraftan;

Türkiye uygulamasında bağımsız denetim kapsamında finansal tabloların oluşturulmasında TFRS’ler çerçevesinde “kayıt sisteminin zorunlututulmaması; dolayısıyla işletmenin iradesine bırakılmış olması ve Vergi Mevzuatı ile TMS’lere göre oluşturulmuş finansal tabloların dönüştürülmesi suretiyle finansal tabloların sunulması “Yüksek Kaliteliliğin” sağlanmasını olumsuz etkilemektedir.

III.1.1. Yüksek Kalitedeki Finansal Tabloların Oluşturulmasında Bağımsız Denetimin Fonksiyonu

Yüksek kalitedeki finansal tabloların oluşturulmasında Bağımsız Denetimin üç önemli ön şartı bulunmaktadır:

1. Önceden Belirlenmiş Kriterler:

Bunların en önemlisi Bağımsız Denetim’in varlık sebebini ve sonucunu oluşturan bağımsız denetimin önceden belirlenmiş ölçütlere göre yapılmasıdır.

Bu kriterlerin iki yönü bulunmaktadır: İşletmeler yönetim amaçlarına göre gerçekleştirdikleri ekonomik finansal tablo ve diğer bilgilerini önceden belirlenmiş finansal raporlama çerçevesine/standartlarına uygun olarak hazırlamakla yükümlü iken; Bağımsız Denetim, işletmelerin hazırlamış olduğu finansal tabloların önceden belirlenmiş kriterlere/standartlara uygunluğunu denetlemekle yükümlüdür.

2. Bağımsızlık Prensibi:

Bağımsız Denetim’in denetim sırasında kanıt toplamada ve topladığı kanıtları değerlendirmede önyargısız, tarafsız ve uzmanlık bilgisiyle hareket etmesi finansal tablolardaki hata, hile ve olumsuzlukları daha yüksek oranda görmesini sağlamakta ve finansal tabloların önceden belirlenmiş kriter ve standartlara göre düzeltilmesini sağlamayı mümkün kılmaktadır.

Bu husus, finansal tabloların yüksek kalitede oluşturulmasını doğrudan etkilemekte ve tabloların güvenilirliğini sağlamaktadır.

3. Kalite Kontrol Sistemi:

Bağımsız Denetim Kuruluşunun kendi iç sistemindeki kalite kontrol prosedürlerini oluşturmuş olması yüksek kalitede finansal tabloların oluşumunu dolaylı olarak etkilemektedir. Denetim kuruluşunun bünyesindeki kalite kontrol sistemi hem denetim sırasında hem denetimden sonra başka denetimlerde uygulanmak üzere önceden belirlenmiş kriterlere/standartlara uyumu temin etmekte ve bu suretle gerek bağımsız denetim sürecinin gerekse finansal tabloların yüksek kalitede oluşturulmasını ve yapılmasını sağlamaktadır.

III.1.1.a. Uzmanlık Bilgisi

Finansal tabloların yüksek kalitede oluşturulmasında Bağımsız Denetim’in uzmanlık bilgisinin yüksek seviyede olması doğrudan etkili olmaktadır. Bu bağlamda Türkiye uygulamasında sürekli eğitim şartının bulunması ve bu şartları sağlayan bağımsız denetçiler aracılığıyla dış denetimin yapılması önemli bir katma değer sağlamaktadır.

IV. SONUÇ

Bu yazımızda işletmelere ait tabloların yüksek kalitede oluşturulmasını değerlendirdik. Ancak yazımızın önceki bölümlerinde ifade ettiğimiz üzere bağımsız denetime ilişkin kayıtların şartları tutan şirketler tarafından eş zamanlı olarak tutulmasının zorunlu kılınmaması tabloların kalitesini önemli ölçüde düşürmektedir.

 

KAYNAKÇA:

 

[1] BDS 200

[2]https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/03/BAGIMSIZ-DENETIM-KURULUSLARI-SEKTOR-ARASTIRMA-RAPORU.pdf

[3]https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/33545/273274.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir