Kullanılmayan İzin Ücretleri Prime Esas Kazanca Dâhil Olur mu?

I. GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Kurumu, sigortalı sayılan işçilere ve bu işçilerin geçindirmekle yükümlü oldukları aile bireylerine sosyal sigortalar kapsamında sigorta hizmeti sağlamakta ve sağladığı bu hizmetler karşılığında sigortalılardan ve bunların işverenlerinden, sigortalının kazancının belli bir yüzdesi oranında prim almaktadır. Yani “sigorta primlerinin matrahını sigortalının kazancı oluşturmaktadır” ve bu kazanca Sigorta Primine Esas Kazanç (SPEK) denilmektedir.

Sigortalıların prime esas kazançları tespit edilirken ise hangi ödemelerin prime tabi olacağı ve olmayacağı 5510 sayılı Kanunun Prime esas kazançlar başlıklı 80.maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu maddede; prime tabi olan ve olmayan kazançlar belirtildikten sonra, bazı ödemelerin hak edildiği ayda bazı ödemelerin ise ödendikleri ayda sigorta primine esas kazanca dahil edilmesi gerektiğinden bahseder.

Biz de bu makalemizde uygulamada sıkça hataya düşülen iş akdi feshedilen sigortalılara ödenen kullanılmamış yıllık izin ücretlerinin sigorta primine esas kazanca dahil edilip edilmeyeceği, dahil edilecekse hangi aya dahil edilmesi gerektiği hususunu açıklamaya çalışacağız.

II. KULLANILMAMIŞ YILLIK İZİN ÜCRETİ İŞÇİNİN HANGİ TARİHTEKİ ÜCRETİNE GÖRE HESAPLANMALIDIR?

4857 sayılı iş Kanunun 59. Maddesinin birinci fıkrasına göre; iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretinin, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenmesi gerekmektedir.

4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre; kullanılmamış yıllık izin ücretinin hesaplanmasında sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücret esas alınmaktadır. Dolayısıyla söz konusu ücretin, iznin kullandırılmadığı yıllara ait ücret üzerinden değil, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki (son) ücret göz önünde bulundurularak hesaplanması ve işçiye ödenmesi gerekmektedir.

5510 Sayılı Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 80.maddesinde ise sosyal güvenlik primine esas kazançlardan bahsedilerek, maddede belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemelerin prime esas kazanca tabi tutulacağı, diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnaların bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Kullanılmayan yıllık izin ücreti ise bu istisnalar arasında yer almadığından, prime esas kazanca tabi tutulması gerekmektedir. Nitekim Yargıtay da vermiş olduğu kararında hizmet akdinin feshi ile ücrete dönüşen yıllık izin ücretinden SGK priminin kesilmesi gerektiğini belirterek SPEK tutarına dâhil edilmesi gerektiği yönünde karar vermiştir.[1]

III. YILLIK İZİN SÜRELERİNE AİT ÜCRETLER HANGİ AYIN KAZANCINA DÂHİL EDİLİR?

5510 sayılı kanunun 80. maddesinin ikinci fıkrasında “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur.”  Denilmek suretiyle sigortalılara yapılan ücret ödemelerinin ilişkin olduğu ay kazancı olduğu belirtilmiştir. Örneğin, 2022/Ocak ayı ücreti, finansman sıkıntısı nedeniyle 2022/Mart ayında ödense bile, Ocak ayı için düzenlenecek olan ve 26 Şubat’a kadar verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesine dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulacaktır.

Hizmet akdinin feshi halinde ise, sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerinin akdin feshedildiği tarihte hak kazanmış oldukları dikkate alınarak, bu ücretler akdin feshedildiği ayda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen kazancına dahil edilecektir. Dolayısıyla, söz konusu yıllık izin ücretlerinin sigortalıya ne zaman ödendiği veya ödenmediği Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılması gereken bildirimi etkilememektedir. Başka bir anlatımla, ücretin prime tabi tutulabilmesi için ödenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır. Yani ödenmediği takdirde dahi prime tabi tutulması yasa gereğidir.

Diğer taraftan hak kazanıldığı halde kullanılmamış yıllık izin sürelerine ilişkin ücretlerin, prime esas kazanca dâhil edilirken ücret olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

Örneğin;

İş akdi 30.01.2022 tarihinde feshedilen bir sigortalının 2021 yılına ait hak kazandığı yıllık ücretli iznini kullanmamış veya eksik kullanmış olduğu düşünüldüğünde, sigortalının 2021 yılına ait kullanmamış olduğu yıllık izin süresine ilişkin ücreti 2022/Ocak ayı kazancına ücret olarak dâhil edilerek Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

IV. HAK KAZANILAN YILLIK İZİN SÜRELERİNE İLİŞKİN ÜCRETLER İLE AKDİN FESHEDİLDİĞİ TARİHTEKİ KAZANCIN ÜST SINIRI AŞMASI HALİNDE, AŞAN KISIM PRİME TABİ TUTULACAK MI?

5510 sayılı Kanun gereğince, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç alt sınırının 7,5 katıdır. 2022 yılı için asgari ücretin günlük 166,80 TL olarak belirlendiği göz önüne alındığında, 01.01.2022 – 31.12.2022 dönemi için geçerli olan prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırı aşağıdaki tabloda gösterildiği gibidir.

Sosyal sigorta işlemleri yönetmeliğinin[2] Sigorta Primine esas kazançlar başlıklı bölümünün 97. Maddesinin b bendinde “Sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre bu nitelikteki yıllık izin sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, akdin feshedildiği ayın, (…) kazancına dahil edilerek prime tabi tutulur.” amir hükmü yer almaktadır. Yani Sigortalıların akdin feshedildiği tarihte hak kazanmış olduğu ücreti ile akdin feshedildiği ayda sigortalıya ödenen prim, ikramiye v.b. nitelikteki ödemeler ve sigortalının hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin süresine ilişkin ücretinin toplamının prime esas kazanç üst sınırını aşması halinde, aşan kısım prime tabi tutulmayacaktır.

Örneğin;

Hizmet akdi 10.01.2022 tarihinde feshedilen bir sigortalının, 2022/Ocak ayındaki 10 günlük çalışmasından dolayı brüt 8340 TL, 2021 yılına ilişkin kullanmadığı yıllık izin sürelerinden dolayı da 6660 TL olmak üzere toplam 15000,00 TL ücrete hak kazandığı düşünüldüğünde,

2022 yılındaki 10 günlük kazanç üst sınırı

166,80 * 7,5 * 10 = 12510,00 TL olduğundan,

15000,00 TL – 12510, 00 TL = 2490,00 TL tutarındaki kazanç, prime tabi tutulmayacaktır.

V. SONUÇ

5510 sayılı Kanunun 80.maddesinde istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur denilerek hizmet akdi feshedilen işçinin hak edipte kullanmadığı yıllık izin ücreti ödensin veya ödenmesin hizmet akdinin feshedildiği ayın kazancına ilave edilmesi gerekmektedir. Ancak bu konuda yapılacak işlemlerde, prime esas kazanç üst sınırının aşılmaması hususuna dikkat edilmesi işverenlerin lehine olacaktır.

[1] Yargıtay 7. HD’nin 01.04.2014 tarihli ve E. 2013/24793, K.2014/7183 sayılı kararı

[2] 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanmıştır.