Vergi Ve Cezalarda İndirim

I.GİRİŞ

Vergi ve cezalar mali idarece belirlendikten sonra bu vergi ve cezaların tahsili de göz önünde bulundurularak bir kısım kurallar eşliğinde indirim ve uzlaşı yoluna gidilebilmektedir.

Bu yazımızda vergi ve cezalarda indirim hallerine yer verilerek, detaylı bilgi sunumu yapılacaktır.

II.SON YILLARDAKİ YASAL DÜZENLEMELER

Konuya ilişkin son 4 yıldaki yasal düzenlemelere bakıldığında indirim ve uzlaşma müessesine yönelik önemli bir kısım değişikliklerin olduğunu görmek mümkündür. 2018 yılında 7103 Sayılı Kanunun 15. maddesiyle usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları uzlaşmanın konusundan çıkartılarak, yerine 27.03.2018 tarihinden itibaren 7103 Sayılı Kanunun 14’üncü maddesiyle kesilen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının yarısının mali idarece indirilmesine imkân tanınmıştır.

7338 sayılı kanunla birlikte 26.10.2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları 7338 sayılı kanunun 44’üncü maddesiyle tarhiyat sonrası uzlaşmanın, 45. Maddesiyle de tarhiyat öncesi uzlaşmanın konusuna dâhil edilmiştir.

Bilindiği üzere 7103 sayılı kanun öncesinde usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşmanın konusuna girerken, tarhiyat sonrası uzlaşmanın konusuna girmemekteydi. 7338 sayılı kanunla ise usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları hem tarhiyat öncesi uzlaşmanın hem de tarhiyat sonrası uzlaşmanın konusu haline gelmiştir. Ancak daha önceki uygulamada usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında tarhiyat öncesi uzlaşma için tutar sınırı olmazken 7338 sayılı kanunla 5.000-TL (534 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2022’den itibaren 6.800 üzeri) sınırı getirilmiştir. Buna mukabil, belirtilen bu sınırın altındaki usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için de VUK’un 376’ıncı maddesindeki indirim oranın %50 artırımlı olarak uygulanacağı düzenlemesine yer verilmiştir. Diğer bir ifadeyle de %50 oranı, özünde %75’e çıkartılmıştır.

7326 sayılı kanunun 43 üncü maddesiyle önemli bir değişiklikte VUK’un 376.maddesinde yapılmış uzlaşmanın vaki olması durumunda, üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi cezalarının %75’ini, VUK’un ek 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan ödeme süreleri içinde mükellefler öderse üzerinde uzlaşılan cezanın %25’nin indirileceği belirtilmiştir. Bununla birlikte uzlaşılan bir vergi üzerinden yeni ve ilave bir indirim imkânı sağlanmıştır.

23.07.2022 tarih ve 31901 sayılı Resmi Gazete de 539 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlanmış ve uzlaşma komisyonlarının tarh edilen vergi, kesilen vergi zıyaı cezaları, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına ilişkin yetkilerine ve yetkili uzlaşma komisyonlarının tespitine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir. Son olarak 04.08.2022 tarih ve 31913 sayılı Resmi Gazete de Uzlaşma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.[1]

III.CEZALARDA İNDİRİM UYGULAMASINDAN YARARLANMANIN ŞARTLARI

Cezalarda indirim uygulamasından, mükellef veya vergi sorumlusu olan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilmektedir. Cezalarda indirim uygulamasından yararlanmanın şartlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.

a- İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergi veya vergi farkının ve indirimden kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının vadesinde ödenmesi veya bunlar için 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat gösterilerek vadesinin bitmesinden itibaren 3 ay içinde ödenmesi,

b– İhbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurulması,

c– Uzlaşmanın vaki olması durumunda, üzerinde uzlaşılan verginin veya vergi farkının ve indirimden kalan vergi zıyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının belirlenen süreler içinde ödenmesi,

d- İhbarnamenin dava konusu yapılmamış olması,

IV.UZLAŞMANIN ve İNDİRİMİN KONUSUNA GİREN VERGİ ve CEZALAR

Mükellefler ve vergi sorumluları, adlarına tarh edilen vergi ve kesilen cezalar için düzenlenen vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açma, uzlaşma ve cezada indirim talep etme gibi bir kısım haklara sahiptir. Bu haklardan vergi ve cezalarda indirim konusu yapılmasına yönelik olan hakkın kullanılmak istenilmesi halinde aşağıdaki cezalar için indirim talep edilebilecektir.

-Vergi zıyaı cezası

-Usulsüzlük cezası

-Özel usulsüzlük cezası

Bu cezalar vergi aslına bağlı olabileceği gibi vergi aslından bağımsız doğmuş da olabilecektir. Vergi aslına bağlı olmaksızın, düzenlenen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları da vergi indiriminden yararlanabilecektir.

Bilindiği üzere VUK 359. madde kapsamındaki fiiller nedeniyle kesilen cezalar hem tarhiyat öncesi hem de tarhiyat sonrası uzlaşmanın konusuna girmemektedir. Ancak vergi zıyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında indirimi düzenleyen VUK 376. madde de 359. maddeye atıf yapılmamıştır. Diğer bir ifadeyle de ceza indirimlerinde cezanın kaynağına bakılmaksızın indirim konusu yapılacaktır. Sonuç olarak mükellef vergi zıyaına kaçakçılık sayılan fiillerle sebebiyet verirse bu ceza için ceza indirimi hükümlerinden yararlanabilirken, uzlaşma hükümlerinden yararlanamayacaktır.

Ancak belirtmekte fayda görülmektedir ki mükellefler ve vergi sorumluları ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını süresinde ödemez veya dava konusu yaparlarsa cezalarda indirimden yararlanamayacaktır.

V.UZLAŞMANIN OLASI SONUÇLARI

Mükellefler veya adına ceza kesilenler; üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamamakta ve hiçbir mercie şikâyette bulunamamaktadırlar.

Mükellef veya vergi sorumlusunun, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük başvuru süresi geçmeden, uzlaşma tutanağının imzalanmasına kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini bildirmesi halinde ise cezalarda indirim uygulamasından yararlanması mümkün bulunmaktadır.

Müddeti içinde uzlaşma talebinde bulunan mükellef veya ceza muhatabı uzlaşma talep ettiği vergi veya ceza için, ancak uzlaşma vaki olmadığı veya temin edilemediği hallerde dava açma yoluna gidebilmektedirler.

Mükellef veya ceza muhatabı aynı vergi veya ceza için uzlaşma talebinden önce dava açmışsa dava, uzlaşma işleminin sonuca bağlanmasından önce vergi mahkemelerince incelenmemekte; herhangi bir sebeple incelenir ve karara bağlanırsa bu karar hükümsüz sayılmaktadır.

Uzlaşmanın vaki olması halinde mükellef, üzerinde uzlaşılan vergi ve cezaya (bunlardan birisi üzerinde uzlaşılmış olsa dahi her ikisine); adına sadece ceza kesilmiş bulunan, üzerinde uzlaşılan cezaya karşı dava açamamaktadır.

Uzlaşmanın vaki olmaması halinde mükellef veya ceza muhatabı; tarh edilen vergiye veya kesilen cezaya, uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağın kendisine tebliğinden itibaren genel hükümler dairesinde ve yetkili vergi mahkemesi nezdinde dava açabilmektedir. Bu takdirde, dava açma müddeti bitmiş veya 15 günden az süre kalmış ise bu müddet tutanağın tebliği tarihinden itibaren 15 gün olarak kendiliğinden uzamaktadır.

Uzlaşmanın vaki olmaması halinde, durdurulmuş olan davanın görülmesine, keyfiyetin vergi dairesince işarı üzerine vergi mahkemesinde devam olunacaktır.

VI.UZLAŞMAYA İLAVE CEZA İNDİRİMİ

VUK’un 376. maddesinde 7338 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, uzlaşmanın vaki olması durumunda üzerinde uzlaşılan vergi veya vergi farkının tamamı ile vergi cezalarının %75’inin ödeme süreleri içinde ödenmesi halinde üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i indirilebilecektir.

Bilindiği üzere mali idare ile mükellefler veya vergi sorumluları arasında gerçekleşen uzlaşma sonucunda mali idare bir kısım vergi aslı ile bunların cezalarından uzlaşı sonucunda vazgeçmekte, haliyle alacağında indirime gitmiş olmaktadır. 7338 sayılı kanunla birlikte ödeme şartına bağlı olarak indirim üzerinden ikinci bir indirim hakkı tanınmış olunmaktadır.

Ayrıca, uzlaşma kapsamına alınan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tutarı, VUK’un mükerrer 414 üncü maddesi uyarınca her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesine göre tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle belirlendiğinden, söz konusu belirlemeye istinaden 1/1/2022 tarihinden itibaren 6.800 Türk lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma imkanı getirilmiştir.

Böylece, vergi zıyaı cezasının yanı sıra 6.800 Türk lirasını aşan ve üzerinde uzlaşılan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının %75’inin 1 ay içinde ödenmesi durumunda uzlaşılan cezanın %25’i indirilir.

VII.USULSÜZLÜK ve ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI İÇİN İNDİRİM ORANI

2022 yılında 6.800 Türk lirasını aşmayan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için cezalarda indirim oranı %50 artırımlı olarak uygulanacaktır. Diğer bir ifadeyle de 6.800-TL’nin altında kalan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için indirim oranı %75 olarak uygulanacaktır.

Düzenlemeye göre uzlaşmaya konu edilebilecek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tespitinde ise cezayı gerektiren fiil bazında kesilecek olan toplam ceza tutarı dikkate alınacaktır.

Konuya ilişkin örnek vermek gerekirse X gerçek kişisi (birinci sınıf) bir işyeri açarak ticari faaliyetine başlamış ancak işe başlama bildiriminde bulunmamıştır (?)

İşe başlama bildirimini zamanında yapmamak VUK 352/7. madde kapsamında usulsüzlük cezasını gerektirmektedir. Birinci sınıf tüccarlar için 2022 yılındaki ön görülen usulsüzlük cezası 190-TL’dir

Mükellef söz konusu usulsüzlük cezası için tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde cezalarda indirim talebinde bulunursa indirim oranı %50 artırımlı olarak uygulanacaktır. Bu durumda usulsüzlük cezalarında %50 olarak uygulanan indirim oranı %50 artırım sonucunda %75 olarak uygulanacaktır. Buna göre, usulsüzlük cezasının %75’i olan (190X%75) 142,5-TL’si indirilecek ve kalan 47,5-TL’si 30 günlük sürenin son gününden itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerekecektir. Şayet 30 günlük sürenin sonunda başlayan 1 aylık ödeme süresinde ödeme yapılmazsa indirim uygulanan 142,5-TL X gerçek kişisi adına tahakkuk ettirilecektir.

VIII.VERGİ ve CEZALARA DAVA AÇMANIN OLASI SONUÇLARI

Mükellefler veya vergi sorumluları ödeyeceklerini bildirdikleri vergi ve vergi cezalarını süresinde ödemez veya bunları dava konusu yaparsa cezalarda indirimden yararlanamazlar. Daha önce de belirttiğimiz gibi mükellefler şayet mali idare ile uzlaşmış ve uzlaşma tutanağı tarafların iradesi doğrultusunda tanzim edilmişse uzlaşmanın içeriğine yönelik mükellefler artık dava açamazlar.

Mükellefler veya vergi sorumluları, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük başvuru süresi içerisinde indirim talebinde bulunduktan sonra, bu talepten vazgeçerlerse bahse konu 30 günlük süre geçmemiş olmak kaydıyla dava açma hakkını kullanabilmektedir.

Vergi/ceza ihbarnamesinin tebliği üzerine dava açılmasına rağmen, cezalarda indirimden yararlanmak için belirlenen 30 günlük başvurusu süresi dolmadan ve vergi mahkemesi karar vermeden önce vergi davasından vazgeçilmesi halinde, cezalarda indirimden yararlanılması mümkün olmaktadır.

Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını süresinde ödemez veya dava konusu yaparsa cezalarda indirimden yararlanamaz.  İhbarnamenin tebliğinden itibaren 30 günlük başvuru süresinin sona ermesinden sonra şayet davadan vazgeçilmesi veya vazgeçilmek istenilmesi halinde, süre aşımından dolayı cezalarda indirimden yararlanılması mümkün olmamaktadır.

IX.İNDİRİMDEN FAYDALANMAK İSTEYENLERİN BAŞVURU YAPABİLECEĞİ YERLER

Mükellefler veya vergi sorumluları cezalarda indirim talep dilekçelerini, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bağlı bulundukları vergi dairesine yapabilecekleri gibi bu müracaatları İnteraktif Vergi Dairesini kullanarak elektronik ortamda da yapabileceklerdir.

Gelir İdaresi Başkanlığının (GİB) elektronik uygulamalarından İnteraktif Vergi Dairesine (ivd.gib.gov.tr) veya mobil cihazlara indirilebilecek GİB Mobil uygulamasına; kullanıcı bilgileri (kullanıcı kodu/T.C. kimlik numarası/vergi kimlik numarası) ve şifre (önceden edinilmiş olan İnternet Vergi Dairesi, Hazır Beyan Sistemi, Defter Beyan Sistemi veya e-Beyanname Sistemi şifresi) veya e-Devlet şifresiyle, kullanıcı kodu ve şifreleri yok ise “e-Devlet ile Kayıt Ol” adımından kullanıcı kodu ve şifre edinerek giriş yapılabileceklerdir.

Mükellefler veya vergi sorumluları tarafından bağlı bulundukları vergi dairesine şifre talebi için başvuruda bulunmaları da mümkündür. Bununla birlikte, e-Devlet (www.turkiye.gov.tr) üzerinden giriş yaptıktan sonra veya internet bankacılığı üzerinden e-Devlet sayfası kanalıyla da İnteraktif Vergi Dairesine geçiş yapılabilmektedir.

İnteraktif Vergi Dairesine giriş yaptıktan sonra, vergi ceza ihbarnamesi indirim talep dilekçesi, “İşlem Başlat/Vergi İşlemleri/Vergi Ceza İhbarnamesi İndirim/Uzlaşma Talebi Dilekçesi” adımından oluşturularak, vergi dairesine elektronik ortamda iletilebilecektir. Vergi dairesine iletilen dilekçenin durumu ise ”İşlem Durumlarım ve Sonuçları/Dilekçelerim” menüsünden takip edilebileceklerdir.

X.SONUÇ

Mali idarece belirlenen vergi ve cezaların tahakkuku gerçekleşmeden önce talepte bulunan mükelleflere ve vergi sorumlularına şart bağlı indirim veya uzlaşı yapılabilmektedir.

Mükellefler, adlarına tarh edilen vergi ve kesilen cezalar için düzenlenen vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açma, uzlaşma ve cezada indirim talep etme gibi haklara sahip bulunmaktadır. Bu haklardan birinin kullanımı diğerinin kullanımına belli şartlar eşliğinde engel teşkil etmektedir. Bu kapsamda mükelleflerin ve vergi sorumlularının uzlaşı ve indirim haklarını doğru takip etmeleri faydalarına olacaktır.

Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını süresinde ödemez veya dava konusu yaparsa cezalarda indirimden yararlanamayacaktır.

Vergi zıyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları indirime konu edildiği gibi vergi aslına bağlı olmaksızın, düzenlenen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları da indirime konu edilebilmektedir.

Mükellefler veya vergi sorumluları vergi zıyaına VUK’un 359.madde kapsamında sayılan fiillerle sebebiyet verirlerse bu ceza için VUK 376.madde kapsamında ceza indirimi hükümlerinden yararlanabilmekte iken uzlaşma hükümlerinden yararlanamamaktadır.

Kaynakça

-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

-539 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

– 7338 Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

[1] Bkn: https://www.alomaliye.com/2022/08/09/uzlasma-muessesinde-son-durum-faruk-tasyurek-vergi-mufettisi/