Asgari Ücretin Yeniden Belirlenmesi İle Birlikte Vergi Kanunları Uygulamasında Değişen Hadler

I.GİRİŞ

İşverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklar 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir.

4857 sayılı Kanun’un 39’uncu maddesine göre iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir.

Komisyon, ücretin belirlenmesinde; ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurur.

2023 yılı için asgari ücret tutarı brüt 10.008,00 TL, net 8.506,00 TL olarak belirlenmiştir.

Öte yandan 25.12.2021 tarih ve 31700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7349 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 2’nci maddesi Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen 18 numaralı bent ile hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri vergiden müstesna tutulmuştur.

Buna göre 01.01.2022 tarihinden itibaren asgari ücretten gelir vergisi alınmayacağı gibi asgari ücretten fazla ücret alan hizmet erbabının asgari ücret tutarına denk gelen ücreti de vergi dışı bırakılmıştır. İstisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenir. Ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamaz. Birden fazla işverenden ücret alanlarda bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanacaktır.

Vergi kanunlarının uygulamasında bazı had ve tutarlar o yıl ilan edilen asgari ücrete tutarına veya belli bir kısmına bağlanmıştır. Asgari ücretin her yıl yeniden belirlenmesi bu tutar ve hadlerin de yeniden belirlenmesine neden olmaktadır.

Bu çalışmamızda asgari ücretin yeniden belirlenmesi ile birlikte vergi kanunları uygulamasında değişen had ve tutarlara yer verilecektir.

II.ASGARİ ÜCRET TUTARINA GÖRE BELİRLENEN HAD ve TUTARLAR
II.1.Gelir Vergisi Kanunu
II.1.1.Vergiden Muaf Esnafın Kapsamı

Gelir Vergisi Kanunu’nun vergiden muaf esnafı düzenleyen 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde, evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın veya yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarı, ilgili yıl için geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarından fazla olmamak üzere, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanların vergiden muaf olduğu hüküm altına alınmıştır.

Buna göre bu kapsamda satış yapılabilmesi ve vergiden muaf olabilmesi için 2023 yılı satış tutarlarının asgari ücretin yıllık brüt tutarı olan (10.008×12=) 120.096 TL’yi aşmaması gerekiyor.

II.1.2.Ücretlerde İstisna
II.1.2.2.1. Çırakların Ücretleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun ücretlerde istisnayı düzenleyen 23’üncü maddesinin birinci fıkrasının (12) numaralı bendinde 3308 sayılı Çıraklık ve Meslekî Eğitim Kanununa tâbi çırakların asgari ücreti aşmayan ücretlerinin istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.

Buna göre 3308 sayılı Çıraklık ve Meslekî Eğitim Kanununa tâbi çırakların 2023 yılı için asgari ücreti aşmayan ücretleri istisna olacaktır.

II.1.2.2.2. Amatör Sporcu Çalıştıranlara Tanınan İstisna 

Gelir Vergisi Kanunu’nun ücretlerde istisnayı düzenleyen 23’üncü maddesinin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinde yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir, yüzden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde iki, amatör sporcu çalıştıranların, her yıl milli müsabakalara iştirak ettiklerinin belgelenmesi ve bu amatör sporculara ödenen ücretlerin istisna olduğu, anılan ben hükmünde ise istisna edilen bu tutarların asgari ücretin iki katını aşmaması gerektiği belirtilmiştir.

Buna göre bu kapsamda olan ücret ödemeleri asgari ücretin iki katı ile sınırlandırılmak üzere vergiden istisna tutulmuştur.

II.1.2.2.3. Kadın Hizmet Erbabına Kreş Dolayısıyla Sağlanan Ayni Ücret Ödemeleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun ücretlerde istisnayı düzenleyen 23’üncü maddesinin birinci fıkrasının (16) numaralı bendinde işverenlerce, kadın hizmet erbabına kreş ve gündüz bakımevi hizmeti verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin vergiden istisna olduğu belirtilmiştir.

Anılan bendin parantez içi hükmünde işverenlerce bu hizmetlerin verilmediği durumlarda, ödemenin doğrudan bu hizmetleri sağlayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine yapılması şartıyla, her bir çocuk için aylık, asgarî ücretin aylık brüt tutarının %15’ini aşmamak üzere bu istisnadan yararlandırılacağı, kreş ve gündüz bakımevi hizmetini sağlayanlara yapılan ödemelerin belirlenen istisna tutarını aşan kısmı ile hizmet erbabına bu amaçla nakden yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatlerin ücret olarak vergilendirileceği, bentte yer alan %15 oranını, asgarî ücretin aylık brüt tutarının %50’sine kadar artırmaya ve kanuni seviyesine getirmeye Cumhurbaşkanı’nın, bu istisnanın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yetkili olduğu belirtilmiştir.

700 Sayılı KHK’nın 45’inci maddesiyle anılan bentte yapılan değişiklikten önce bu yetki Bakanlar Kurulu’na tanınmıştı. Bakanlar Kurulu söz konusu yetkiye istinaden 05.05.2018 tarih ve 30412 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2018/11674 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %15 olan oranı asgari ücretin brüt tutarının %50’si olarak belirlemiştir.

Buna göre kadın hizmet erbabına kreş ve gündüz bakımevi hizmeti verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin asgari ücretin %50’sine denk gelen kısmı vergi dışı bırakılacaktır. Aşan kısım ise ücret ödemesi kapsamında vergilendirilecektir.

II.1.2.2.4. Asgari Ücrete Denk Gelen Tutarlar

25.12.2021 tarih ve 31700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7349 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 2’nci maddesi Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen 18 numaralı bent ile hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri vergiden müstesna tutulmuştur.

Buna göre 01.01.2023 tarihinden itibaren hizmet erbabının asgari ücrete denk gelen ücretleri vergiden istisna tutulmuştur.

II.1.3.Yurt Dışına Hizmet Veren İşletmelerde İndirim

Gelir Vergisi Kanunu’nun 33’üncü maddesinde, aynı Kanun’un 89’uncu maddesinin birinci fıkrasının (13) numaralı bendi ile 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde yer alan indirim kapsamındaki faaliyet alanlarında hizmet veren işverenlerin, destek personeli hariç olmak üzere, münhasıran bu faaliyetler için istihdam ettikleri ve fiilen bu işleri ifa eden hizmet erbabına ödedikleri ücretler üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan vergiden, işverenin bu faaliyetlerinden sağladığı hasılatın %85’inin yurt dışından elde edilmiş olması ve fatura veya benzeri belgenin yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmesi şartıyla, her bir çalışan için faaliyetin yapıldığı yılın ocak ayına ait asgari ücretin safi tutarının bu Kanun’un 103’üncü maddesindeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir diliminde yer alan oranla çarpılmasıyla bulunan indirim tutarının mahsup edileceği belirtilmiştir.

Öte yandan asgari geçim indirimini düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu’nun 32’nci maddesi 25.12.2021 tarih ve 31700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7349 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kaldırılma nedeni ise asgari ücret vergi dışı bırakılmasıdır.

Buna göre bu kapsamda olan personelin asgari ücret tutarı kadar ücretleri vergiye tabi olacak, aşan kısım için hesaplanan vergiden de 2023 yılı için belirlenen 8.506,00 TL tutarına %15 uygulanarak bulunan tutar mahsup edilecektir.

II.1.4.İndirilecek Giderlere İlişkin sınırlama
II.1.4.1.İşverenler Tarafından Ücretliler Adına Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Payları

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde ticari kazancın tespitinde indirilecek giderlerin kapsamına tutarına ve sınırlamalarına yer verilmiştir.

Anılan maddenin birinci fıkrasının (9) numaralı bendinde işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payların kazancın tespitinde indirileceği, parantez içi hüküm de ise İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamının, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacağı, gerek işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, gerekse bu Kanunun 63’üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarının, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacağı belirtilmiştir.

Buna göre işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları asgari ücretin yıllık tutarı ile sınırlandırılmıştır.

II.1.4.2.Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen İşbaşı Eğitim Programları Kapsamında Ödenen Ücretler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendinde Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarından faydalananlara, programı yürüten işverenlerce fiilen ödenen tutarların ticari kazancın tespitinde indirileceği, aynı bendin parantez içi hükmünde ise bu kapsamda işverenler tarafından ticari kazancın tespitinde ücretle ilişkilendirilmeksizin her bir katılımcı itibarıyla indirim konusu yapılacak tutar aylık olarak asgari ücretin brüt tutarının yarısını aşamayacağı belirtilmiştir.

Buna göre Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarından faydalananlara, programı yürüten işverenlerce fiilen ödenen ve gider olarak indirim konusu yapılacak tutarlar asgari ücretin brüt tutarının yarısını aşmayacaktır.

II.1.5.Ücretin Tespitinde İndirilecek Primler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 63’üncü maddesinde ücret gelirinin tespitinde indirilecek giderlere yer verilmiştir. Anılan Kanun maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, engellilik, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin indirim konusu yapılacağı, indirim konusu yapılacak primler toplamının ise ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacağı belirtilmiştir.

II.1.6.Beyanname Üzerinden Yapılacak İndirimler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinde gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden yapılacak indirimlere yer verilmiştir.

II.1.6.1.Hayat ve Şahıs Sigorta Primleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla (Bu şartın tespitinde işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile 63 üncü maddenin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi ve bu bent kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınır.) mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin beyanname üzerinden indirim konusu yapılacağı belirtilmiştir.

Buna göre bu kapsamda yapılacak indirimler asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacaktır.

II.1.6.2.Korumalı İşyeri İndirimi

Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinin birinci fıkrasının (14) numaralı bendinde 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanuna göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının yüzde 100’ü oranında indirim yapılacağı belirtilmiştir.

Buna göre korumalı işyeri indirimi asgari ücretin bir katı tutarında uygulanacaktır.

II.2.Kurumlar Vergisi Kanunu

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinde kurumlar vergisi matrahının tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesinde bildirilecek kazançtan yapılacak indirimlere yer verilmiştir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde “1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanuna göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının % 100’ü oranında korumalı işyeri indirimi (İndirim, her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 150’sini aşamaz.). Bu bentte yer alan oranı, engellilik derecelerine göre % 150’ye kadar artırmaya veya tekrar kanuni oranına indirmeye Cumhurbaşkanı; bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görüşünü alarak Maliye Bakanlığı yetkilidir.” ifadesine yer verilmiştir.

Buna göre bu kapsamda yapılacak indirimler asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacaktır.

III.SONUÇ

Vergi kanunlarında yer alan bazı istisna, muafiyet ve uygulamalar asgari ücret tutarına bağlanmıştır. 4857 sayılı Kanun’un 39’uncu maddesi gereğince 2023 yılı için belirlenen brüt asgari ücret 10.008 TL olarak belirlenmiş olup vergi kanunlarında asgari ücret tutarına bağlanan düzenlemelere çalışmamızda yer verilmiştir.