Tüm Yönleriyle Tarhiyat Sonrası Uzlaşma

I.GİRİŞ

Mükellefler, adlarına tarh edilen vergi ve cezalar için düzenlenen vergi/ ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açma, uzlaşma, düzeltme ve cezada indirim talep etme hakkına sahip bulunmaktadırlar. Bu Broşürde, tarhiyat sonrası uzlaşma uygulaması ile uzlaşma komisyonları ve yetki sınırlarına ilişkin açıklamalar yer almaktadır.

II.TANIM

Uzlaşma, mükelleflerin ikmalen, re’sen ve idarece tarh edilen vergiler ve bunlara ilişkin kesilen vergi ziyaı cezaları ile 1/1/2023 tarihinden itibaren 15.000 Türk lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları konusunda yargı yoluna başvurmadan, vergi idaresi ile anlaşmak amacıyla başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur.

II.1.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Nedir?

Tarhiyat sonrası uzlaşmanın kapsamına;

a) Vergi daireleri tarafından mükellef adına ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen ve vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezaları ile

b) 1/1/2023 tarihinden itibaren 15.000 Türk lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları

girmektedir.

Ancak

a) Kaçakçılık ve iştirak suçundan dolayı kesilen vergi ziyaı cezaları ile

b) 213 sayılı VUK’nun 370.maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkûr maddeye göre kesilen ceza

tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına girmemektedir.

Mükelleflerin “tarhiyat sonrası uzlaşma”ya başvurabilmeleri için; bağlı oldukları vergi dairesi tarafından tarh edilmiş vergi ve/veya kesilmiş vergi ziyaı cezasını gösteren vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ edilmiş olması gerekir.

III.TARHİYAT SONRASI UZLAŞMASINDA KAPSAM
III.1.Hangi Hallerde Uzlaşmaya Başvurulabilir?

Mükellefler tarhiyat öncesi veya tarhiyat sonrası uzlaşma yollarından ancak birini kullanma hakkına sahiptir.

Tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunabilmek için;

a) Daha önce tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmamak veya

b) Bulunmuş olmakla birlikte usulüne uygun olarak tarhiyat öncesi uzlaşma hakkından vazgeçmiş olmak

şarttır.

Mükellefler tarafından aşağıdaki nedenlerden dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde uzlaşmaya başvurulabilir.

a) Tarhiyatta, Vergi Usul Kanununda yer alan vergi hataları veya bunlar dışında her türlü maddi hatanın bulunması,

b) Yetkili makamların mükellefe yazı ile yanlış bir açıklama yapmış olması ve bir hükmün uygulanma tarzında yetkili makamların görüş ve kanaatini değiştirmiş veya bu hükme ait bir içtihadın değişmiş olması nedeniyle mükellefin yanıltılmış olması,

c) Mükellefin kanun hükümlerini yeterince bilememesi,

d) İhtilaf konusu olayda yargı kararları ile idarenin görüş farklılığının olması.

III.2.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Kapsamında Vergi ve Cezalar

Tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamındaki vergi ve cezalar şu şekilde belirlenmiştir:

a) Kaçakçılık ve 370 inci maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkur maddeye göre kesilen cezalar dışındaki fiiller sonucu vergi ziyaına sebebiyet verilen durumlarda tarh edilen vergiler ile kesilen vergi ziyaı cezaları,

b) 1/1/2023 tarihinden itibaren       000      Türk lirasını (2022 yılı: 6.800,00 TL) aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları,

c) Mükellefler tarafından yasal süresinden sonra verilen beyannameler ile Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesine göre pişmanlık talepli olarak kabul edilen ancak şartların ihlali nedeniyle kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak işleme tabi tutulan beyannameler üzerinden tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilen vergilere ilişkin olarak kesilen vergi ziyaı cezaları.

Uzlaşma kapsamına alınan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tutarı, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesine göre tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle her yıl için revize edilmektedir.

III.3.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Kapsamı Dışında Kalan Vergi ve Cezalar

Aşağıda yer alan vergi ve cezalar tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır:

a) 213 sayılı VUK’nun maddede yazılı fiillerle (kaçakçılık fiilleriyle) vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen cezalar,

b) Bu fiillere (kaçakçılık fiillerine) iştirak edenlere kesilen ceza,

c) 213 sayılı VUK’nun maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkûr maddeye göre kesilen ceza,

d) 1/1/2023 tarihinden itibaren 15.000 Türk lirasının altında kalan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları.

III.4.Kimler Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebinde Bulunabilir?

Tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde;

a) Mükellefler,

b) Noterden alınmış vekâletnameye dayanarak mükellefi temsil eden kişiler,

c) Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarla, tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde bunların kanuni temsilcileri,

bulunabilir.

III.5.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebi Nereye ve Nasıl Yapılır

Tarhiyat sonrası uzlaşma talebi, yetkili uzlaşma komisyonuna veya mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine dilekçe ile yapılması gerekir.

Uzlaşma talebine ilişkin dilekçenin İnteraktif Vergi Dairesi kanalıyla veya taahhütlü posta ile gönderilmesi de mümkündür.

Dilekçe yerine geçen “Uzlaşma Talep Formları” vergi dairelerinden ve Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinden (www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/dilekcematik) temin edilebilir.

III.6.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talep Süresi Ne Kadardır?

Tarhiyat Sonrası Uzlaşma talebinin, vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir.

III.7. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebi Hangi Hallerde Reddedilir?

Tarhiyat sonrası uzlaşma talebinin usulüne uygun şekilde ve süresi içinde yapılıp yapılmadığının incelenmesi sonucunda;

a) Uzlaşma kapsamına girmeyen vergi ve cezalar için talepte bulunulduğunun,

b) Uzlaşma talebinin süresi içinde yapılmadığının,

c) Talebin mükellef, vekili veya kanuni temsilcisi tarafından yapılmadığının,

tespit edilmesi durumunda uzlaşma talebi reddedilir.

İnceleme sırasında uzlaşma talebinin komisyonun yetkisi dışında bulunduğunun tespiti halinde, söz konusu uzlaşma talebi yetkili uzlaşma komisyonuna intikal ettirilir.

Uzlaşma talebinin reddi halinde vergi ve cezalara karşı genel hükümler dairesinde yetkili vergi mahkemesinde dava açılabilir ya da indirim hakkından yararlanılabilir.

Bu işlemlerde süre, vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün olarak belirlenmiştir.

III.8. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Tarihinin Mükellefe Bildirilmesi

Uzlaşma talebinin geçerli olduğunun anlaşılması halinde uzlaşma görüşmesine katılmak üzere mükellef veya vekiline uzlaşma davetiyesi gönderilir.

Uzlaşma davetiyesi; görüşmenin tarihi, yeri ve saati, görüşmelere bizzat katılınması veya resmi vekâlete sahip vekilin bulundurulması gerektiği hususlarını içerir ve görüşme tarihinden en az 15 gün önce mükellefe tebliğ edilir. Mükellefin istemesi halinde 15 günlük süreye bağlı kalınmadan daha önceki bir tarih de uzlaşma günü olarak belirlenebilir.

III.9 Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Tarihi Ertelenmesi Durumu

Belirlenen uzlaşma günü mükellefe bildirildikten sonra komisyonun belirlenen günde toplanamayacağının anlaşılması halinde yeni bir uzlaşma günü belirlenerek mükellefe bildirilir.

Uzlaşma görüşmesi belirlenen günde sonuçlandırılamazsa ya da daha ayrıntılı bir inceleme veya araştırma yapılması gerekirse, uzlaşma görüşmesi ya aynı gün belirlenen ya da sonradan belirlenerek mükellefe bildirilecek bir başka tarihe ertelenebilir. Bu durum bir tutanakla tespit olunur.

Mükellefin mücbir sebep halleri nedeniyle toplantıya katılamadığının mükellef tarafından ispat veya tevsik edilmesi şartıyla yeni uzlaşma günü tayin edilebilir.

III.10. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Görüşmelerine Kimler Katılabilir?

Tarhiyat sonrası uzlaşma görüşmelerine;

a) Mükellef,

b) Noterden alınan vekâletname ile vekili (vekâletnamelerde “uzlaşma” ibaresinin bulunması şarttır),

c) Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarla, tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde bunların kanuni temsilcileri,

katılabilir.

Mükellef uzlaşma görüşmelerinde, bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci veya 3568 sayılı Kanuna göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubunu (YMM/SMMM) bulundurabilir.

Bu kişiler uzlaşma komisyonu toplantısında görüşlerini açıklamak için katılabilirler, ancak tutanakları imzalayamazlar. Ancak noter onaylı vekâletname olması halinde bunlar da imzalayabilir.

Anılan meslek mensupları ile avukatların, uzlaşma görüşmelerine katılabilmelerinin hukuki bir belgeye (sözleşme, vekâletname vb.) dayandırılması ve söz konusu belgenin aslı veya onaylı bir örneğinin uzlaşma görüşmesi sırasında komisyona ibraz edilmesi gerekir.

III.11.Tarhiyat Sonrası Uzlaşmada Kısmi Uzlaşma Talebinde Bulunulabilir mi?

Uzlaşma talebi, ihbarnamede yazılı vergi ve vergi ziyaı cezası ile 1/1/2023 tarihinden itibaren 15.000 Türk lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tamamı için yapılır.

Ancak vergi ve cezaya muhatap olan mükellefler verginin matrah farkları itibari ile bölünebildiği durumlarda bu vergi ve cezaların bir kısmı için uzlaşma görüşmesi sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunabilirler.

III.12.Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Vaki Olması/Gerçekleşmesi

Uzlaşma görüşmesi sonunda, komisyonun teklifinin mükellefçe kabul edilmesi durumunda “uzlaşma vaki olmuş” yani gerçekleşmiş sayılır.

Uzlaşmanın vaki olması halinde üç nüsha olarak düzenlenen uzlaşma tutanağı komisyon başkan ve üyeleri ile mükellef veya vekili tarafından imzalandıktan sonra, bir örneği mükellef veya vekiline derhal verilir.

III.13.Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Vaki Olmaması

Uzlaşma komisyonunun teklifinin, mükellef tarafından kabul edilmemesi nedeniyle uzlaşma sağlanamazsa yani uzlaşma vaki olmazsa, komisyon nihai teklifini tutanağa geçirir.

Mükellefin, dava açma süresinin son günü akşamına kadar komisyonun nihai teklifini kabul ettiğini bir dilekçe ile vergi dairesine bildirmesi halinde bu tarih itibariyle uzlaşma vaki olmuş sayılır ve buna göre işlem gerçekleştirilir.

III.14.Trahiyat Sonrası Uzlaşmanın Temin Edilememesi

Mükellef veya vekilinin

a) Uzlaşma komisyonunun davetine katılmaması,

b) Komisyona geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya

c) Tutanağı ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi durumunda

uzlaşma temin edilememiş sayılır.

Komisyonca bu durumu belirten üç nüsha tutanak düzenlenir ve bir örneği gelmişse mükellefe veya vekiline verilir.

Mükellef gelmemişse söz konusu tutanak, tebligat hükümlerine göre mükellefe tebliğ edilir.

Uzlaşmanın mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesi dışındaki bir komisyonda yapılması söz konusu ise; mükellefin uzlaşma davetine uymaması veya tutanağı almaktan kaçınması halinde tutanağın bir örneği dosyasında kalmak üzere, iki örneği gereği yapılmak üzere üç gün içinde mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine gönderilir.

III.14.1.Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Temin Edilememesi Halinde Yeniden Uzlaşma Talebi

Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın temin edilememesi durumunda görüşmeye konu vergi ve/veya cezalar için yeniden uzlaşma talebinde bulunulması mümkün değildir.

III.15.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Sağlanması Halinde Yargı Yoluna Gidilebilir mi?

Uzlaşma, yapısı ve niteliği gereği vergi idaresinin tek taraflı olarak yaptığı idari bir işlem değildir.

Bu sebeple idari işlemler hakkında yargı yoluna gidilebilmesine karşın uzlaşmanın vaki olması halinde iki taraflı olarak üzerinde uzlaşılan hususlar hakkında yargı yoluna gidilmesi olanağı bulunmamaktadır.

III.16.Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Sonuçları

Tarhiyat sonrası uzlaşmanın vaki olması sonucunda düzenlenen uzlaşma tutanakları kesindir ve ilgili vergi daireleri tarafından gerekli işlemlere hemen başlanır.

Üzerinde uzlaşma sağlanan ve tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikâyette bulunulamaz.

Uzlaşma talebinde bulunan mükellef, uzlaşma talep ettiği vergi ve cezalar için ancak uzlaşma vaki olmadığı veya temin edilemediği durumda yargı yoluna başvurabilir. Bu durumda mükellef, tutanağın tebliğinden itibaren genel hükümler dairesinde yetkili vergi mahkemesinde dava açabilir.

Aynı vergi ve cezalar için uzlaşma talebinin yanı sıra dava da açılmışsa, dava uzlaşma işleminin sonuca bağlanmasından önce vergi mahkemelerince incelenmez, herhangi bir nedenle incelenir ve karara bağlanırsa da bu karar hükümsüz sayılır.

Uzlaşmaya varılması halinde bu durum mahkemeye bildirilir ve davanın incelenmeden ret olunması sağlanır.

Mükellefin daha önce hem dava açmış hem de uzlaşma talep etmiş olması halinde ise, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi üzerine vergi dairesince uzlaşmanın gerçekleşmediği vergi mahkemesine bildirilir ve davaya kaldığı yerden devam olunur.

Mükellefin tutanağı tebellüğ ettiği tarihte dava açma süresi bitmiş veya 15 günden az kalmış ise, dava açma süresi tutanağın tebliğinden itibaren 15 gün olarak uzar.

III.17.Mükellefler Aynı Tarhiyat İçin Hem Uzlaşma Hem Cezalarda İndirim Talep Edilebilir mi?

Üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında 213 sayılı VUK’nun 376.maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi hükmü dışında indirim uygulanmaz.

Hakkında aynı Kanunun 376.maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için tarhiyat sonrası uzlaşma hükümleri uygulanmaz.

Mükellefin uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyanla hadiseye 376.maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi hükümlerinin uygulanmasını isteme hakkı mahfuzdur. Uzlaşma tutanağı imzalandıktan sonra söz konusu indirim hakkı ortadan kalkar.

Uzlaşmaya konu edilebilecek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tespitinde cezayı gerektiren fiil bazında kesilecek toplam ceza tutarı dikkate alınır ve 1/1/2023 tarihinden itibaren 15.000 Türk lirasını aşmayan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 376.maddesindeki indirim oranı %50 artırımlı olarak uygulanır.

III.17.1.Uzlaşmanın Gerçekleşmesi Durumunda Uzlaşılan Cezada İndirim İmkanı

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 376 ncı maddesinde 7338 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, uzlaşmanın vaki olması durumunda üzerinde uzlaşılan vergi veya vergi farkının tamamı ile vergi cezalarının %75’inin ödeme süreleri içinde ödenmesi halinde üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i indirilir.

Buna göre vergi ziyaı cezasının yanı sıra 6.800 Türk lirasını aşan ve üzerinde uzlaşılan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının %75’inin 1 ay içinde ödenmesi durumunda uzlaşılan cezanın %25’i indirilir.

III.18.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Kapsamında Uzlaşılan Vergi ve Cezaların Ödenmesi

Vergi ve cezaların;

a) Uzlaşmanın vaki olması halinde, buna ilişkin düzenlenen uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce mükellefe tebliğ olunmuşsa normal vade tarihlerinde, ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ olunmuşsa ödeme süreleri geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde,

b) Uzlaşma vaki olmamış ve yargı yoluna gidilmemiş ise;

1) Taksit zamanlarından önce tahakkuk etmiş olması halinde, taksit süreleri içinde,

2) Taksit sürelerinin tamamen geçmesinden sonra tahakkuk etmiş olması halinde, tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içerisinde,

3) Taksit süresinin kısmen geçmesinden sonra tahakkuk etmiş olması halinde, yalnızca süresi geçen taksit için tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içerisinde,

4) Memleketi terk edenler, ölüm ve benzeri haller dolayısıyla mükellefiyetleri kalkanlar adına ikmalen, re’sen veya idarece tarh olunan vergiler bakımından, tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içerisinde,

5) Uzlaşma başvurusuna konu edilen vergi ve cezaların, dava açma süresinin bittiği tarihten itibaren bir ay içerisinde,

ödenmesi gerekir.

Uzlaşılan vergi miktarına, normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için ayrıca gecikme faizi hesaplanır.

Diğer taraftan; Tarhiyat Sonrası Uzlaşma sonucu tahakkuk ettirilen vergi ve gecikme faizi ile cezaların vadesinde ödenmemesi uzlaşmayı geçersiz kılmaz.

III.19.Uzlaşma Talebinin Reddi Halinde Yasal Haklar Nelerdir?

Uzlaşma talebinin reddi halinde vergi ve cezalara karşı genel hükümler dairesinde yetkili vergi mahkemesinde dava açılabilir ya da indirim hakkından yararlanılabilir.

Bu işlemlerde süre, vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gündür.

IV.SONUÇ

Bu çalışmamızda Tarhiyat Sonrası Uzlaşma uygulamasını detaylarıyla ele aldık.

TSU idare ile mükellefler arasında uyuşmazlığa konu olan vergi ve cezaları yargı yoluna başvurmadan çözüme kavuşturma olanağı vermektedir.

Bu yönüyle ihtilafların kısa sürede uzlaşı yönünde çözüme kavuşturulması hem hazine hem mükellef yararına olmakta hem mükellef memnuniyetini netice verebilmektedir.

Kaynak:

213 sayılı Vergi Usul Kanunu,
İlgili Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile Diğer İdari Düzenlemeler,
Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Yönetmeliği