Gecikme Zammı
ÖZ
Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı 21/7/2022 tarihli ve 31899 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5801 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile %2,5 oranında gecikme zammı uygulanmaktadır. Makalemizde gecikme zammının ne olduğuna, nasıl uygulandığına değinecek ve açıklayıcı örneklerle konuyu somutlaştıracağız.
Anahtar Kelimeler: Vade Bitimi, Gecikme Zammı, Gecikme Faizi
I.GECİKME ZAMMININ MUHTEVİYATI
6183 – Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 51. maddesinde gecikme zammı şu şekilde tarif edilmiştir:
“Gecikme Zammı, Nispet ve Hesabı:
Madde 51
(Değişik: 25/12/2003-5035/4 md.)
Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 4 (21/7/2022 tarihli ve 31899 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5801 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile %2,5 olarak belirlenmiştir (1).) oranında gecikme zammı tatbik olunur. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilir.
Gecikme zammı bir milyon liradan az olamaz.
Gecikme zammı; 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına gecikme zammı tatbik edilmez. Cumhurbaşkanı (2), gecikme zammı oranlarını aylar itibarıyla topluca veya her ay için ayrı ayrı, yüzde onuna kadar indirmeye, gecikme zammı oranı ile gecikme zammı asgari tutarını iki katına kadar artırmaya, ayrıca gecikme zammı oranını aylar itibarıyla farklı olarak belirlemeye ve gecikme zammını bileşik faiz usulüyle aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık olarak hesaplatmaya yetkilidir.”
Öncelikle madde metninde yer alan “vadenin bitim tarihinden itibaren her ay” ifadesinin ne anlama geldiğini belirtmek gerekmektedir.
Örnek olarak;
Vade tarihi Nisan ayının son günü 30.04.2022 olan bir amme alacağının mükellef X tarafından 22 Mart 2023 tarihinde ödenmesinde toplam kaç tane tam ay ve kaç ay kesrine isabet gün bulunmaktadır?
Kanunun ilgili madde metninde yer aldığı üzere vadesinde ödenmeyen amme alacaklarına vade tarihinden ödendiği tarihe kadar geçecek süre için uygulanacak gecikme zammı tam aylar için aylık esasa; ay kesirleri için ise günlük esasa göre hesaplanacaktır. Bu hesaplamalarda ödeme tarihinin süreye dahil edilmesi, vade tarihinin ise süreye dahil edilmemesi gerekmektedir.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 8. maddesi aşağıdaki şekildedir:
“Tebliğler ve müddetlerin hesaplanması:
Madde 8
Hilafına bir hüküm bulunmadıkça bu kanunda yazılı müddetlerin hesaplanmasında ve tebliğlerin yapılmasında Vergi Usul Kanunu hükümleri tatbik olunur.”
213 sayılı Kanunun 18’inci maddesi sürelerin hesaplanmasını aşağıdaki şekilde belirtmiştir:
“Sürelerin Hesaplanması
Madde 18
Vergi kanunlarında yazılı süreler aşağıdaki şekilde hesaplanır:
- Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün hesaba katılmaz ve son günün tatil saatinde biter;
- Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse başladığı güne son hafta veya ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter;
- Sonu belli bir gün ile tâyin edilen sürelerde, süre o günün tatil saatinde biter;
- Resmi tatil günleri süreye dâhildir. Şu kadar ki, sürenin son günü resmî tatile rastlarsa tatili takib eden ilk iş gününün tatil saatinde biter.”
Buna göre vade tarihi 30 Nisan olan amme alacağı için izleyen her ayın 30’uncu günleri esas alınarak, aylık dönemler halinde ödeme tarihine kadar gecikme zammı hesaplanacaktır. Amme alacaklarının vade tarihlerinin ayın son günlerine rastlaması halinde, izleyen ayın 30 veya 31 gün sürmesi gecikme zammı hesabını etkilememekte, ayın son günü ödeme yapıldığı takdirde bir aylık gecikme zammı alınması, vadenin bitim tarihini izleyen her ayın son günleri esas alınarak aylık devreler halinde gecikme zammı hesaplanması gerekmektedir. Örneğimizde vade tarihinden sonraki aylardan olan Şubat ayı 28 gün olmasına rağmen söz konusu ay bir ay kabul edilecek ve örneğimizde 10 tam ay ve 22 gün için gecikme zammı hesaplanacaktır.
213 sayılı Kanunun 18’inci maddesinin birinci fıkrasının dört numaralı bendinde: “Resmi tatil günleri süreye dahildir. Şu kadar ki, sürenin son günü resmi tatile rastlarsa tatili takip eden ilk iş gününün tatil saatinde biter.” Şeklinde belirtilmiştir.
Ödeme süresinin son günü olan vade tarihinin tatile rastlaması halinde süre, tatili takip eden ilk iş gününün tatil saatine kadar uzamaktadır.
Burada ifade edilen resmi tatil günü amme alacağının vadesinin rastladığı gün olan resmi tatil günüdür. Örneğin amme alacağının vade tarihi 17.05.2022 ve bu tarih Kurban Bayram Tatili tarihleri olan 14.05.2022-17.05.2022 tarihleri arasında ise tatili izleyen ilk iş gününün sonuna kadar yapılan ödemelerden gecikme zammı tahsil edilmemektedir. Ancak alacağının vade tarihi 26.05.2022 ve 27.05.2022 ise mükellef de 28.05.2022 tarihinde ödeme yapıyor ise resmi tatile denk gelen 27.05.2022 tarihi için de gecikme zammı tahsil edilecektir çünkü bu tarihin vergi kanunlarında yazılı ödeme süresi ile bir ilgisi bulunmamaktadır.
Tüm bunlara ek olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun amme alacağının tahakkuk aşamasındaki süreleri uzatan hükümlerinin, gecikme zammının uygulama sürelerini değiştireceğini dikkate almak gerekmektedir. Şöyle ki;
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 15. Maddesine göre 13’üncü maddede yazılı mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zaman aşımı işlemeyen süreler kadar uzar. Uzayan süreden kasıt tarh ve dolayısıyla tahakkuk ve dolayısıyla alacağın vade tarihidir. Bu durumda mükellefin vade tarihinden sonra ödeme yaptığı durumda uzayan vade tarihi nedeniyle uygulanacak gecikme zammı gün sayısı da vade tarihinin uzayan gün sayısı kadar azalacaktır.
Aynı durum 213 sayılı Kanunun 17’nci maddesinde düzenlenen zor durum dolayısıyla borçluya süre verilmesinde ve 213 sayılı Kanunun 111’inci maddesine göre, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca vergilerin ödeme sürelerinin uzatılmasında da gerçekleşecektir.
Son olarak gecikme zammını durduran hallere değinmek gerekmektedir. Amme alacağının vade tarihinden itibaren;
- Amme alacağının tecilinde, tecilin yapıldığı,
- Borçlunun iflası halinde, iflasın açıldığı,
- Aciz halinde bu durumun tespit edildiği,
tarihe kadar gecikme zammı hesaplanacaktır. Dolayısıyla borçlunun iflası, tecil ve aciz hali gecikme zammını durduran hallerdir.
II.SONUÇ
Makalemizde amme alacaklarının yasal vadesinde ödenmemesi nedeniyle ödeme tarihi ile vade tarihi arasındaki zaman aralığı için uygulanan gecikme zammına değindik.
Gecikme zammının;
- Tahakkuk etmiş ve ödeme vadesi geçmiş olan kamu alacakları için uygulandığına,
- Vade tarihi ile ödeme tarihi arasında hesaplandığına,
- Gecikilen her ay için aylık, ay kesirleri için de günlük olarak hesaplandığına,
- Vadesinde ödenmeyen vergi ziyaı cezası için uygulandığına fakat diğer cezalar için uygulanmadığına,
- Gecikme zammını durduran haller olduğuna ve bu hallere
değindik.
KAYNAKÇA
- C. Yasalar (21.07.1953). 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun. Ankara: R.G. (8469 sayılı)
- C. Yasalar (10.01.1961). 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara: R.G. (10703 sayılı)
- 21/7/2022 tarihli ve 31899 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5801 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı
