Eurobondların Vergilendirilmesi ve Beyanı

I.GİRİŞ

Eurobond, devlet ya da özel şirketlerin kendi ülkeleri dışındaki piyasalardan yabancı para cinsinden borçlanmak amacıyla vade süresi genelde uzun olan bir borçlanma aracıdır. Ülkemizde ise uluslararası piyasalarda genellikle USD veya EURO cinsinden Eurobond ihraç edilmektedir.

Eurobondların vadeleri 5 ila 30 yıl arasında değişmekte olup uzun vadeli tahvil olmalarından dolayı, kuponlu olarak ihraç edilmektedir. Genellikle kuponlar sabit faizlidir. Kupon ödeme dönemlerinde yatırımcıya düzenli bir nakit akımı sağlanır. Anapara ve kupon ödemeleri ihraç edildiği döviz cinsi üzerinden yapılır. USD tahviller 6 ayda bir, EURO tahviller ise yılda bir kupon ödemelidir. Kuponların faizleri yıllık basit faiz olarak hesaplanmaktadır. Yine vade sonu beklenmeden eurobondlar piyasa koşulları çerçevesinde nakde çevrilebilmektedir.

Bu kapsamda eurobondların elde tutulması ve elden çıkarılması aşamasında yatırımcılar tarafından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi yasal dayanakları ile birlikte açıklanmıştır.

II.EUROBONDLARIN VERGİLENDİRİLMESİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu gerçek kişilerin gelirlerinin vergilendirilmesini öngörmüş olup kanun kapsamında olan gelir ise bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutar olarak tanımlanmıştır.

Gelir vergisi uygulamasında gerçek kişilerce elde edilen her getiri vergilendirilmemekte olup bir getirinin gelir vergisine tabi tutulabilmesi için bahsi geçen Gelir Vergisi Kanunu’nun 2’nci maddesinde sayılan unsurlardan olması gerekmektedir. Gelir vergisine tabi gelir unsurları ise ticarî kazanç, ziraî kazanç, ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan oluşmaktadır.

Bu kapsamda eurobondların elde tutulması süresince elde edilen gelir ile bunların elden çıkarılması neticesinde elde edilen gelirler aşağıda alt başlıklarda halinde açıklanmıştır.

II.1. EUROBOND FAİZ GELİRİ

Gelirin unsurlarından biri olan menkul sermaye iradı Gelir Vergisi Kanunu’nun 75 ve müteakip maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. Yine Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinin ikinci fıkrasında 17 bent halinde sayılan getiriler de gelir vergisi uygulamasında menkul sermaye iradı olarak vergilendirilecektir.

Mezkur Kanun’un 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizlerinin menkul sermaye iradı olarak vergilendirileceği hüküm altına alınmış olup 258 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 5.2. bölümünde ise vergi uygulaması bakımından, Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin de (Eurobond) Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirileceği açıklanmıştır.

Bu kapsamda devlet veya özel şirketlerce yurtdışı piyasalardan borçlanmak amacıyla çıkarılan eurobondlardan elde edilen faiz gelirlerinin menkul sermaye iradı kapsamında vergilendirilmesi gerekmektedir.

USD cinsi tahvillerde faiz ödemeleri 6 ayda bir iken EURO cinsi tahvillerde faiz ödemeleri ise yıllık yapılmaktadır. Eurobondlar vade süreleri veya faiz geliri tahsil edilmeden elden çıkarılabilmektedir. Bu kapsamda ihraçtan sonra işlenmiş faiz ile birlikte satın alınan eurobondlarda temiz fiyat-kirli fiyat ayrımının yapılması diğer bir ifade ile iktisap tarihinden öncesine ait işlenmiş faizin ayrıştırılması gerekmektedir. Nitekim bu tespitin Gelir Vergisi Kanunu’nun 1 ve 2’nci maddesinde yer alan hükümler gereğince yapılması gerekmektedir.

Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir.

Bir tahvil için işlemiş faiz, temiz işlem fiyatı üzerine eklenmesi gereken ve son kupon tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orantılı kupon faizini ifade eder ve son kupon tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısının kupon dönemi gün sayısına oranı ile ödenecek kupon faizinin çarpılması suretiyle hesaplanır.

Öte yandan Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin 7/a bendine göre % 0 (Sıfır) oranında tevkifata tabi tutulmakta olup, vergi uygulamasında tevkifat oranı sıfır olarak belirlenmiş kazançlar tevkifatlı kabul edilmektedir. Ayrıca eurobondlar döviz cinsinden ihraç edilmesi nedeniyle elde edilen faiz gelirlerine indirim oranı uygulanmamaktadır.

II.2.EUROBONDLARIN ELDEN ÇIKARILMASI SONUCUNDA ELDE EDİLEN KAZANÇ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci maddesine göre, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir.

Söz konusu menkul kıymetlerin alım-satımından elde edilen değer artış kazançlarında vergilendirmeye esas alınacak kazanç, Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 81’inci maddesine göre elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan kıymetin maliyet bedeli ile elden çıkarılma dolayısıyla yapılan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunacaktır.

Eurobondların elden çıkarılmasından doğan kazanç, elden çıkarma karşılığında elde edilen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığından, bunların alımında ödenen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığı ve varsa alım-satım giderlerinin düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre, bankalar ve aracı kurumlar tarafından menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve satış bedelleri arasındaki fark ile alış ve itfa bedelleri arasındaki fark ve dönemsel getiriler üzerinden tevkifat yapılması gerekmekte ancak, Hazine tarafından ihraç edilen Eurobondların itfası ve alım-satımı neticesinde elde edilen gelirler madde kapsamında yer almamaktadır.

III. EUROBONDLARIN BEYANI
III.1.Faiz Gelirlerinin Beyanı

Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin 7/a bendine göre % 0 (Sıfır) oranında tevkifata tabi tutulmakta olup, vergi uygulamasında tevkifat oranı sıfır olarak belirlenmiş kazançlar tevkifatlı kabul edilmektedir. Bu durumda, gerek 01/01/2006 tarihinden önce gerekse bu tarihten sonra ihraç edilen Eurobondların elde tutulması sürecinde elde edilen faiz gelirlerinin tam ve dar mükellef gerçek kişiler yönünden vergilendirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 3’üncü maddesine göre, tam mükellef gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirken dar mükellef gerçek kişiler ise sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratları üzerinden vergilendirilmektedir.

Eurobondlardan elde edilen faiz gelirlerine Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesinin (2) numaralı fıkrasında yer alan parantez içi hüküm gereği vergi tevkifatı yapılmamaktadır. Diğer taraftan mezkûr Kanunun 76’ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca indirim oranı dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen gelirlere uygulanmayacaktır.

Bu açıdan bakıldığında eurobond faiz gelirlerinin vergilendirilmesinde hem geçici 67 hem de 76’ncı madde hükmünün uygulanamadığı bu nedenle bu gelirlerin vergilendirilmesinde ihraç tarihinin bir öneminin bulunmadığı ortaya çıkacaktır.

Bu doğrultuda söz konusu gelirin tam mükellef gerçek kişiler tarafından elde edilmesi halinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin (7) numaralı bendinin (a) alt bendi kapsamında % 0 oranında tevkifat yapılacaktır. Mezkûr kanunun 86’ncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin (c) alt bendi uyarınca, söz konusu tevkifata tabi gelirin 2022 takvim yılı için belirlenen 70.000 TL tutarındaki beyan sınırını aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ncı maddesinin 2 numaralı fıkrasına göre, dar mükellef gerçek kişiler tarafından elde edilen ve tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan menkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmemekte, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dâhil edilmemektedir.

 Dolayısıyla, dar mükellef gerçek kişilerce Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş kabul edildiğinden, bu kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceği gibi, diğer gelirlerin beyanı halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir.

III.2. Değer Artış Kazancının Beyanı

01.01.2006 tarihinden önce Hazine tarafından yurtdışında yabancı para cinsinden ihraç edilen borçlanma senetlerinin (Eurobond) vergilendirilmesinde 31.12.2005 tarihinde geçerli olan Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci madde hükümleri uygulanacaktır. Söz konusu madde hükmüne göre eurobondların tam mükelleflerce elden çıkarılmasından sağlanan kazanç değer artışı kazancıdır. 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen eurobondların iktisap bedelinin tespitinde endeksleme yapılabilmesi için artış oranın %10 veya üzerinde olması şartı aranmayacaktır. Endeksleme yapıldıktan sonra tespit edilen alım satım kazancının 2022 takvim yılı için 58.000 TL istisna tutarını aşan kısmı yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilecektir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci maddesinde belirtilen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması nedeniyle elde edilen kazanca istisna uygulanmayacağına ilişkin düzenlemenin yürürlük tarihi 01.01.2006’dır. Bu nedenle 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen eurobondların satışından elde edilen kazanca istisna tutarının uygulanmasına bir engel bulunmamaktadır.

Yurt dışında ihraç edilen eurobondların yine yurt dışında yerleşik kişiler tarafından (dar mükellefler) Türkiye’de yerleşik bir kuruluşta hesap açılması suretiyle Türkiye’de alım satımının yapılması halinde elde edilen değer artış kazançları Türkiye’de vergiye tabi bulunmaktaydı. Ancak Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesinin (7) numaralı fıkrasına 07.07.2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere eklenen cümlede anılan maddenin (1), (2), (3) ve (4) numaralı fıkraları uyarınca tevkifata tabi tutulsun tutulmasın dar mükellef gerçek kişilerce Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden sağlanan kazanç ve iratlar için münferit beyanname verilmeyeceği belirtilmiştir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre Hazine tarafından yurtdışında ihraç edilen menkul kıymetlerin alım satımında söz konusu fıkra hükmü uygulanmayacaktır. Bu nedenle 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen eurobondların tam mükelleflerce elden çıkarılması halinde geçici 67’nci madde kapsamında tevkifat yapılmayacak ve genel hükümlere göre vergilendirme yapılacaktır. Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci madde hükümlerine göre eurobondların elden çıkarılması sonucunda elde edilen kazanç değer artışı kazancıdır. İktisap bedelinin tespitinde endeksleme yapılabilmesi için Yİ-ÜFE artış oranının %10 veya üzerinde olması şartı aranmaktadır. Menkul kıymetin alış tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuruna göre tespit edilen değeri endekslemeye tabi tutulacaktır. Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci madde hükümlerine göre; eurobondlar istisna düzenlemesinden yararlandırılmaksızın yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilecektir.

Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesinin (7) numaralı fıkrasında dar mükelleflerin hazine ve tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden sağladıkları kazançlar için, tevkifata tabi tutulsun tutulmasın, münferit ve özel beyanname vermeyecekleri belirtilmiştir.

Dar mükellef gerçek kişiler açısından Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin ihraç tarihinin bir önemi bulunmamaktadır.

IV.HAZIR BEYAN SİSTEMİ

Beyana tabi gelirleri sadece diğer kazanç ve iratlar, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri) ile ücretten ibaret olan mükellefler;  bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini Başkanlığımız tarafından önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunduğu kullanımı kolay ve hızlı bir sistem olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilirler. Bu sistemden, sadece diğer kazanç ve irat, kira, menkul sermaye iradı veya ücret gelirlerini ayrı veya birlikte elde eden mükellefler yararlanabilecektir.

Sistem üzerinden hazırlanan menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlara yönelik beyanname elektronik ortamda onaylandığı anda, şahıs adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.

Hazır Beyan Sistemine ve detaylı bilgiye Gelir İdaresi Başkanlığı’nın www.gib.gov.tr adresinden ulaşabilmektedir. Hazır Beyan Sistemine;

• https://hazirbeyan.gib.gov.tr adresinden (Kullanıcı Kodu ile Giriş, e-Devlet Yöntemi ile Giriş veya Yabancı Kimlik Numarası ile Giriş)
• İnteraktif Vergi Dairesinden,
• İnternet Vergi Dairesinden

7 gün 24 saat giriş yapılabilmektedir.

Kaynakça

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

257 ve 258 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ

Beyanname Düzenleme Rehberi, Vergi Müfettişleri Derneği Yayınları

GİB Vergi Rehberleri