Merkez Bankasının Yeni Silahı: Döviz Dönüşüm Desteği
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere, İhracat Genelgesi’nin ek 1’inci maddesi uyarınca, 18 Nisan 2022 tarihinden itibaren ihracat bedel kabul belgesine (İBKB) veya döviz alım belgesine (DAB) bağlanan ihracat bedellerinin en az %40’ı İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılması zorunlu hale getirilmişti. Bu uygulamanın amacı dövizin aşırı yükselmesini bir nebze önlemekti.
Merkez Bankası 26 Ocak 2023 tarihinde yine bir genelge yayımlayarak, döviz bozdurma konusunda cazibe oluşturacak bir uygulamaya geçti.
II.YAYINLANAN TEBLİĞ VE UYGULAMA TALİMATI
26 Ocak 2023 tarihli ve 32085 sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğüne giren FİRMALARIN YURT DIŞI KAYNAKLI DÖVİZLERİNİN TÜRK LİRASINA DÖNÜŞÜMÜNÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2023/5) ile firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin (Dolar, Euro ve Sterlin) Merkez Bankasına satılması ile Türk lirası vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülmesi halinde firmalara destek sağlanacağını belirtti.
İlgili tebliğin 4. Maddesinde; firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışı sırasında, Merkez Bankasınca belirlenecek süre boyunca döviz alımı yapmama taahhüdünde bulunulması şartıyla, taahhüt sahibi firmalara dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği ödenir denilmekte ve banka aracılığıyla Merkez Bankasına yapılan satış esnasında firmalardan alınan taahhütler için hesaplanan döviz dönüşüm desteği tutarı Merkez Bankasınca firmaya ödenmek üzere ilgili bankaya aktarılacağı belirtilmektedir.
Ayrıca, yine tebliğin 5. Maddesinde yurda getirilen yurt dışı kaynaklı dövizin en az yüzde 40’ı Merkez Bankasına satıldıktan sonra getirilen dövizin kalan kısmının dönüşüm kuru üzerinden Türk lirası vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülmesi ve Merkez Bankasınca belirlenecek süre boyunca Merkez Bankasına satılan tutardan daha fazla döviz alımı yapmama taahhüdünde bulunulması şartıyla, taahhüt sahibi firmalara dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği sağlanacağı da belirtilmektedir.
III.DÖVİZ BOZDURMALARDA TAAHHÜT SÜRESİ
Merkez bankası yapılan döviz bozdurma işlemleri için firmalardan DÖVİZ DÖNÜŞÜM DESTEĞİ TAAHHÜTNAMESİ adı altında bir taahhütname almakta ve bu taahhütnamelerde “Herhangi bir banka ve/veya finansal kurumdan 3 ay boyunca döviz/kıymetli maden alımı yapmayacağımızı beyan ve taahhüt ederiz” şeklinde 3 aylık bir süre sınırı koymaktadır.
IV.TAAHHÜDE UYULMAMASI DURUMU
Firmalarca verilen döviz alımı yapılmaması taahhüdünün yerine getirilmemesi halinde;
- döviz dönüşümü desteği tutarları
- ilgili dönem boyunca oluşan pozitif kur farkı
- döviz dönüşümü desteğinin ödenme tarihinden taahhüdün yerine getirilmediğinin tespiti tarihine kadar geçen süre için tespit tarihinde geçerli olan Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi
ilgili işlemin yapıldığı banka tarafından tahsil edilerek Merkez Bankasına aktarılması istenmektedir.
Ayrıca taahhüdünü yerine getirmeyen firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri, taahhüdün yerine getirilmediğinin tespit edildiği tarihten itibaren bir yıl süreyle kabul edilmeyeceği de belirtilmektedir.
V.SONUÇ
Bu uygulamanın TL ile alış yapıp, üretim sonrası veya alım sonrası direkt/çoğunlukla ihracat yapan firmalara ve alış ve satışları zaten döviz ile olan sadece TL masrafları için döviz bozduran firmalara yarar sağlayacağı görünmektedir.
Diğer bir yönüyle firmalar, dövize ihtiyaç duyduklarında ve Türk Lirasını dövize dönmeleri gerektiğinde bankalar/finansal kurumlar üzerinden işlem yapamayacak, serbest piyasaya ve döviz bürolarına yönelebilecektir. İlgili tebliğde bu husus özellikle net belirtilmemiştir.
Kaynak:
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/01/20230126-23.htm
Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe İlişkin Uygulama Talimatı
