Anonim Şirketlerde Hisse Senedi Basımı

I. GİRİŞ

6762 sayılı eski Ticaret Kanunu (ETK), anonim şirketler tarafından çıkarılacak hisse senetlerine münhasır olarak detaylı hükümler içer­mesine rağmen pay sahipliği yönünden his­se senedi bastırılmasını şart koşmamıştı.[1] Diğer bir ifade ile eski TTK’ya göre, anonim şirketlerin esas sermayesine karşılık gelen paylar için hisse senedi bastırmaları zorunluluğu bulunmamaktaydı.

Eski TTK’ya göre hisse senedi çıkarılmamış olsa bile, anonim şirketin tescili ve tüzel kişilik kazanması ile birlikte pay sahipliği sıfatı doğacağı hükme bağlanmıştı. Pay sahipliği sıfatı, hisse senedi çıkarıl­madan önce mevcut kabul ediliyordu. Şirket esas sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadıkça genel hükümlere göre devir edilebiliyordu. Dolayısıyla anonim şirketlerde hisse senedi bastırılmasına, “kurucu” nitelik verilmemişti.

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, hisse senedi yerine yeni bir kavram geliştirdi: Pay Senedi

Bununla beraber anonim şirketlerin pay senedi bastırmalarını da zorunlu tutmuştur.

Bu çalışmada, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre kapalı (halka açık olmayan) anonim şirketler tarafından pay senedi çıkarılması ele alınmakta ve uygulamaya dönük olarak kapalı anonim şir­ketlerce çıkarılabilecek nama ve hamiline yazılı pay senedi örneklerine yer verilmektedir.

II. PAY SENEDİ BASTIRMA ŞEKLİ

TTK’da pay senedi bastırma yükümlülüğü, nama veya hamiline yazılı olmasına göre farklı esas ve hükümlere bağlanmıştır.

TTK’nun 484.maddesine göre; “Pay senetleri, hamiline veya nama yazılı olur.”

II.1. Hamiline Yazılı Pay Senedi Bastırma Esasları

TTK’nun 486/2 maddesine göre;

“Paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır. Yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir, ayrıca şirketin internet sitesine konulur. Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir. İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır.”

Madde hükmünde geçen sürenin başlangıç tarihi, hamiline yazılı payların bedellerinin tamamen ödendiği tarihtir.

Buna göre; hamili­ne yazılı payların bedelleri tamamen ödenmedikçe, pay senedi düzenlenemez. Çünkü; TTK’nın 484.maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereğince “Be­delleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamiline yazılı pay senetleri çıkarılamaz. Bu hükme aykırı olarak çıkarılanlar geçersizdir. İyiniyet sa­hiplerinin tazminat hakları saklıdır.”

Yukarıda metni yer alan TTK’nın 486. maddesinin ikinci fıkrasında yönetim kurulunun hami­line yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin olarak karar alması gerekmektedir.

Bu kararın da aynı zamanda tescil ve ilân edilmesi ve ayrıca şirketin internet sitesinde yayınlanması gerekmektedir.

II.1.a.Hamiline Pay Senetlerinde Bulunması Gereken Unsurlar

TTK’nun 487/1 maddesine göre hamiline yazılı pay senetlerinde;

1. Şirketin ticaret unvanının,
2. Şirketin sermaye tutarının,
3. Şirketin kuruluş tarihinin,
4. Şirketin kuruluş tarihindeki sermaye tutarının,
5. Çıkarılan pay senedinin tertibinin,
6. Çıkarılan pay senedinin tertibinin tescili tarihinin,
7. Senedin türünün ve itibarî değerinin,
8. Senedin kaç payı içerdiğinin

belirtilmesi gerekir.

Aynı madde hükmüne göre hamiline yazılı senetlerin;

“şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır.”

Yine aynı madde hükmüne göre kapalı şirketlerde;

1. Baskı şeklinde imzanın delikli olması veya
2. Sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması

gerekir.

II.1.b. Hamiline Yazılı Pay Senedi Karar Örneği

II.1.b. Hamiline Yazılı Pay Senedi Örneği

II.1.b.1.Esas Sermaye Sistemine Tabi Kapalı Anonim Şirkete Ait Hamiline Yazılı Pay Senedi Örneği

II.1.b.2. Kayıtlı Sermaye Sistemine Tabi Kapalı Anonim Şirkete Ait Hamiline Yazılı Pay Senedi Örneği

II.2. Nama Yazılı Pay Senedi Bastırma Esasları

Payları nama yazılı olan kapalı anonim şirketlerde pay senedi çıkarma zorunluluğu bir koşula bağlanmıştır.: Nama yazılı pay senetlerin bastırılması için azlığın talepte bulunması gerekir.

TTK’nın 486.madde hükmü uyarınca;

“Azlık[2] istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılır.” denilmektedir.

Buna göre; halka açık olmayan (kapalı) anonim şirketlerde azlığın talebi üzerine, nama yazılı pay senetleri bastırılacak ve bütün nama yazılı pay se­nedi sahiplerine dağıtılacaktır. Azlığın böyle bir talepte bulunmaması duru­munda ise, pay senedi bastırma zorunluluğu doğmayacaktır.

Önemle ifade edilmelidir ki; azlığın talebi halinde, sadece azlık için değil bütün nama yazılı pay sahipleri için “pay senedi”nin bastırılacak olmasıdır.

• Yukarıda yapılan açıklamalara göre anonim şirket sermayesinin en az onda birini oluşturan pay sa­hiplerinin yönetim kuruluna yazılı veya sözlü müracaatı üzerine nama yazılı pay senedi bastırılabilir.
• Yönetim kurulunun anılan talebinin gereğini yerine getirmemesi ihtimaline karşı, ispat bakımından, talebin yazılı olarak yönetim kuruluna iletilmesi daha uygun ve yararlı olacağı şüphesizdir.

Kanun Koyucu, bu suretle azlık haklarını korumak istemiştir.

Nitekim madde gerekçesinde “Nama yazılı pay senetlerinin basılmaması ve pay sahiplerine dağıtılmaması, pay defteri bulunmayan, dü­zensiz olan ve güncel durumu yansıtmayan şirketlerde daha büyük sakın­calar doğurmaktadır. Hükme aykırılık hâlinde pay sahiplerinin mahkemeye başvurabilecekleri şüphesizdir” denilerek bu irade beyan edilmiştir.

TTK’da, nama yazılı pay senedi bastırılması için pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir, ayrıca şirketin internet sitesine konulması yönünde bir hüküm bulunmamaktadır.

Buna göre; anonim şirket yönetim kurulunun nama yazılı pay senedi çıkarılmasında bir karar alıp tescil ve ilan ettirmesi şart olmamakla beraber; azlığın talebine istinaden nama yazılı pay senedi çıkarılması yö­nünde bir karar almasının, tescil ve ilan edilmesinin önünde engel de bulunmamaktadır.

II.2.a. Nama Yazılı Pay Senetlerinde Bulunması Gereken Unsurlar

TTK’nun 487.maddesine göre nama yazılı pay senetlerinde;

1. Şirketin ticaret unvanının,
2. Şirketin sermaye tutarının,
3. Şirketin kuruluş tarihinin,
4. Şirketin kuruluş tarihindeki sermaye tutarının,
5. Çıkarılan pay senedinin tertibinin,
6. Çıkarılan pay senedinin tertibinin tescili tarihinin,
7. Senedin türünün ve itibarî değerinin,
8. Senedin kaç payı içerdiğinin,
9. Senet sahibinin adının ve soyadının veya ticaret unvanının,
10. Senet sahibinin yerleşim yerinin,
11. Pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarının

belirtilmesi gerekir.

Diğer taraftan; aynı madde hükmü gereğince nama yazılı pay senedin geçerlilik kazana­bilmesi için, senedin şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır.

Ayrıca Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.

II.2.b. Nama Yazılı Karar Örneği

II.2.b. Nama Yazılı Senet Örneği

II.2.b.1. Esas Sermaye Sistemine Tabi Kapalı Anonim Şirkete Ait Nama Yazılı Pay Senedi Örneği

II.2.b.1. Kayıtlı Sermaye Sistemine Tabi Kapalı Anonim Şirkete Ait Nama Yazılı Pay Senedi Örneği

III. PAY SENEDİ BASTIRIRKEN İMZA DIŞINDAKİ DİĞER GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Yeni TTK “kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olmasını veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemleri­nin uygulanmasını” şart koşmaktadır.

TTK’nın 487. maddesinin gerekçesinde “Hüküm, bazı değişikliklerle 6762 sayılı Kanu­nun 413’üncü maddenin tekrarıdır. 487’nci maddenin birinci fıkrasındaki hüküm kapalı şirketler hakkındadır. Çünkü, halka açık olanlar hakkında SPK tebliğleri uygulanır.” Denilmektedir.

Madde hükmünde geçen “baskı şek­linde imzanın delikli olmasına” ve “diğer güvenlik önlemlerine” dair bir açıklama ve esas bulunmamaktadır.

TTK’nın 487. maddesinde, “baskı şeklinde imzanın delikli olması” ibaresinden hemen sonra “veya” denilerek “sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanacağı” belirtilmiştir. Dolayısıyla, baskı şek­linde imza kullanılacaksa, delikli imza yerine, başkaca güvenlik önlemleri ile pay senedi çıkarmak mümkün olabilecektir.

Diğer güvenlik önlemleri kapsamında; pay senetleri taklidi önlemek bakımından farklı desen ve şablonların geliştirilmesi gibi önlemler sayılabilir.

Diğer taraftan; kanaatimizce pay senedinin ıslak imza ile çıkarılmasının önünde yasal bir engel de bulunmamaktadır.

IV.BASTIRILAN PAY SENETLERİNİN PAY DEFTERİNE KAYDEDİLMESİ

Türk Ticaret Kanunu’na ve Ticari Defterlere İlişkin Tebliğe göre, ano­nim şirketlerde pay defteri tutulması zorunludur.

Şirket ta­rafından tutulması ve saklanması zorunlu olan bu pay defterine; senede bağlanmamış payların sahiplerinin, nama yazılı pay senedi sahiplerinin ve intifa hakkı sahiplerinin ad ve soyadları ya da ticaret unvanları ile ad­resleri kaydedilir (TTK, m.499/f.1).

Hamiline yazılı senetler için kayıt hususu Kanunda düzenlenmemiş olmakla beraber Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ’in 9.maddesinde; anonim şirketlerde senede bağlanmamış hamiline yazı­lı payların senede bağlanıp, bu senetlerin pay sahiplerine teslim edildik­leri tarihten itibaren 10 gün içinde defterde açıklanmak suretiyle pay defterinden silineceği öngörülmüştür.

Ancak bu silinmenin nasıl yapılacağına veya silinmeden ne kast edildiğine ilişkin bir açıklama yapılmamıştır.

Buradaki silmeyi, kaydın üzerini, önceki içeriği okunacak şekilde çizmek yahut karşısına açıklamalı bir kayıt düşmek şeklinde anlamak gerekir.

Kaydın tamamıyla silinmesi, aksi takdirde deftere yapılacak kaydın anlamını ortadan kaldırır ve daha önce yazılmış açıklamayı dayanaksız bırakır.

KAYNAKÇA

Eski Türk Ticaret Kanunu

Yeni Türk Ticaret Kanunu

Yeni TTK Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ

[1] Eski TTK,

409/f-1 maddesi ile anonim şirketin esas sermayesine kar­şılık gelen hisse senetlerinin hamiline veya nama yazılı olacağını; 409/2 maddesi ile şirketin esas sözleşmesinde aksine bir hüküm yok ise hisse senetlerinin nama yazılı olması gerektiğini; 409/3 madde hükmü ile be­delleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamile yazılı hisse senetleri veya ilmühaberler çıkarılamayacağını, bu hükme aykırı olarak çıkarılan senetlerin hükümsüz olacağını; 410.maddesi ile şirket esas sözleşmesin­de aksine hüküm bulunmadıkça çıkarılan hisse senetlerinin nev’inin de­ğiştirilebileceğini, ancak nama yazılı senetlerin hamiline yazılı senetlere çevrilmesi için pay bedelinin tamamen ödenmiş olması gerektiğini; 412.madde hükmü ile şirketin tescilinden önce çıkarılan hisse senetlerinin hükümsüz olacağını; 395.maddesi ile sermaye artırımlarında ise “esas sermayenin artı­rılması keyfiyetinin tescilinden” önce çıkarılan hisse senetlerinin hüküm­süz olduğunu; 399/1 maddesi ile hisse senetlerinin itibarî değerlerinin en az bir kuruş olması gerektiğini; 413/1 maddesi ile hamili­ne yazılı hisse senetlerinde; “şirketin unvanına, esas sermaye miktarına, tescil tarihine, senedin nev’ine ve itibari kıymetine” yer verileceğini; 413/2 maddesi ile nama yazılı hisse senetlerinde ise yukarıda sayılanlara ilave olarak “sahiplerinin ad ve soyadının, ikametgahının, senet karşılığında ödenmiş olan miktarın” yazılı olmasını ve nama yazılı hisse senetlerinin ayrıca şirketin pay senetleri defterine kaydedilmeleri ve se­nedin şirket adına imzaya yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imzalan­ması gerektiğini

Hükme bağlamıştı.öngörmekte idi.

[2] TTK’nın 411’inci maddesine göre; kapalı anonim şirketlerde şirket sermayesinin en az onda birini oluşturan pay sahipleri, “azlık” olarak tanımlanmıştır.