Bankalar: Finansal Piyasalardaki Aktörler
I. GİRİŞ
Bankalar para toplama ve kredi vermek üzere kurulan işletmelerdir. Bankalar aynı zamanda başta sendikasyon kredileri olmak üzere kredi de alırlar.
Ülke ekonomileri ve yatırımları açısından tasarruf yapma ve tasarruf yapma oranı önem arz etmektedir. Bu doğrultuda tasarrufların ekonomiye kazandırılmasına aracılık eden kurumlara ihtiyaç doğmuştur. Bu bakımından bankalar finans kurumları ortaya çıkmış ve önemli bir rol oynamıştır.
II. SERMAYE TÜRLERİNE GÖRE BANKA TÜRLERİ
Bankaların temel fonksiyonu zaman içerisinde;
- Ödeme ve tahsilatlarda aracılık,
- Topladıkları paraları vadeli ve vadesiz mevduatlarda değerlendirmek,
- Fon ihtiyacı olanlara kredi vermek
Şeklinde ortaya çıkmıştır.
Bankalar kamu bankaları, özel bankalar ve yabancı bankalar olmak üzere üçe ayrılır.
II.1. Kamu Bankaları
Devlet bankaları Türkiye Cumhuriyeti tarafından yine kendisinin sağladığı sermaye kurulan bankalardır.
Kamu bankaları üç ana başlık altında toplanmıştır.
Banka: T.C. Ziraat Bankası, Halkbank, Vakıfbank.
Katılım Bankaları: T.C. Ziraat Katılım Bankası, Emlakbank, Vakıf Katılım.
Kalkınma ve Yatırım Bankaları: Türkiye İller Bankası, Türkiye Eximbank, Türkiye Yatırım ve Kalkınma Bankası. Bu bankalar mevduat kabul etmezler.
II.2. Özel Bankalar
2022 yılı itibariyle Türkiye’de yerli sermayeli 8 özel banka bulunmaktadır:
- Akbank,
- Denizbank,
- Fiba Banka,
- Garanti,
- İş Bankası
- Şekerbank,
- Türkiye Ekonomi Bankası,
- Yapı ve Kredi Bankası
II.3. Yabancı Banka
Özel banka mevzuat ve prosedörüne tabidir. Son yıllarda, gelişmekte olan birçok ekonomide oldugu gibi ülkemizde de yabancı bankaların payı giderek artmaktadır. Ülkemizde faaliyet gösteren yabancı bankalar şöyle sıralanabilir:
- Burgan Bank,
- HSBC,
- Odeabank,
- QNB Finansbank
III. BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE BANKA TÜRLERİ
Modern ekonomi sisteminde bankalar para ve kredi politikasının vazgeçilmez araçları arasında bulunmaktadır.
Çeşitli ekonomilerdeki banka sistemleri dikkate alındığında ölçek büyüklüğü öne çıkmaktadır. Ölçek kriterinin biri ekonomik diğeri piyasadaki güç olmak üzere iki temel unsuru bulunmaktadır.
Bu yönleriyle bankalar;
- Küçük bankalar,
- Orta bankalar ve
- Büyük bankalar
Olmak üzere üçe ayrılır.
IV. HİZMET ŞEKLİNE GÖRE BANKALAR
Hizmet şekline göre bankalar;
- Perakende bankacılık ve
- Toptancı banka
Olmak üzere ikiye ayırılabilir.
IV.1. Perakende Banka
Bu tür bankalar çek tahsilatları, kredi, akreditif, vadeli ve vadesiz mevduat hesapları, kambiyo havale ve EFT işlemleri, yatırım yönetimi, menkul kıymet alım satımı ve aracılığı gibi standart işlemler yaparlar.
IV.2. Toptancı Banka
Belirli konularda uzmanlaşmışlardır. Az sayıda şubeleri vardır. Euro-tahvil, Euro-pay senedi Euro-finansman bonosu, Interbank (bankalararası), yatırım ve kalkınma kredisi gibi spesifik işlemleri yapmak üzere kurulmuşlardır.
V. TÜRKİYE’DE BANKALARIN DENETİMİ
Türkiye’de bankacılık çeşitli kurumlar tarafından gözetilmekte; kontrol edilmekte ve denetlenmektedir.
Bu bağlamda;
- Hazine Müsteşarlığı Bankacılık Kanununun uygulanmasından, bankacılığa ilişkin ikincil düzenlemelerin hazırlanmasından, yerinde denetimlerin gerçekleştirilmesinden ve bankalara yönelik idari ve cezai yaptırımların uygulanmasından sorumludur,
- Merkez Bankası bankaların uzaktan gözetiminden ve tasarruf mevduatını sigorta eden Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun (TMSF) idare ve temsilinden sorumludur.
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) finansal piyasalarda güven ve istikrarı sağlamaktan, finansal sisteme rekabet gücü kazandırıcı ortamı hazırlamaktan, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını temin etmekten, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumaktan, denetime tabi kuruluşların piyasa disiplini içerisinde, sağlıklı, düzenli ve emin bir şekilde çalışmasına yönelik gerekli tedbirleri almak ve denetimleri yapmaktan sorumludur.
KAYNAK:
- 5411 sayılı Bankacılık Kanunu,
- Faruk AKN-Nalan ECE, Bankacılık Sektörünü Düzenleyen Otoritelerin Yapılanması: BaFin ve BDDK Örneği, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/746519
- https://kalkinma.com.tr/
- https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/20_21_Bahar/finansal_piyasalar_ve_kurumlar/3/index.html#konu-1
