Dâhilde İşleme Rejimi 1

I.TANIM: DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ NEDİR?

Dâhilde işleme rejimi (DİR), devletin ihraç ürünlerimize dünya piyasalarında rekabet gücü kazandırmak ve ihraç ürünlerimizi çeşitlendirmek amacıyla, dünya piyasa fiyatlarından gümrük muafiyetli olarak; Ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın, ihraç ürünün üretimi için gerekli olan ve fiyat ve/veya kalite bakımından yurt içi piyasalardan temin edilemeyen, hammadde, yardımcı madde ve ambalaj malzemeleri ithalatına imkân veren ekonomik etkili bir gümrük rejimidir.

Ülkelerin dünya pazarlarında söz sahibi olabilmeleri; pazar paylarını artırabilmeleri yanında rekabet güçlerini geliştirebilmelerine bağlıdır. Bu amacı gerçekleştirmek için de ihracat teşvikleri büyük önem taşımaktadır. Genel anlamda, dahilde işleme rejimi de bu vesile ile çıkarılmış bir teşvik sistemidir.

DİR, 24 Ocak kararları ile ihracata dayalı kalkınma stratejisini benimseyen Türkiye’de 1980’li yılların başından 1996 yılına kadar uygulanan ihracatı teşvik mevzuatının devamı niteliğinde olup, ekonomik konjonktür ve gümrük birliği yükümlülükleri çerçevesinde revize edilerek Topluluk Gümrük Koduna uygun hale getirilmiştir.

II.DAHİLDE İŞLEME REJİMİNDE YASAL SÜREÇ

DİR, ilk olarak 22510 sayılı, 31.12.1995 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 95/7615 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Kararı ile karşımıza çıkmıştır. Bu karar ve bu kararda yapılan değişiklikler; 99/13819 sayılı Karar ile kaldırılmış, anılan karar da 25709 sayılı, 27.01.2005 günlü Resmi Gazetede yayımlanan ve halen yürürlükte bulunan 2005/8391 sayılı Karar ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Dâhilde işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere; 2005/8391 sayılı DİR Kararı’na dayalı olarak, 25709 sayılı ve 27.01.2005 günlü Resmi Gazete’de yayımlanan 2005/1 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği ile elektronik ortamda düzenlenen dâhilde işleme izin belgelerine ilişkin 20.12.2006 günlü, 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/12 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği yürürlüğe girmiştir. Ayrıca DİR’e ilişkin hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108-122. maddelerinde, Gümrük Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Gümrük Yönetmeliği’nin de 349-369. maddelerinde yer almaktadır.

III.DAHİLDE İŞLEME REJİMİ İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKEN TERİMLER

Aracı ihracatçı: Dâhilde işleme izin belgesinde/dâhilde işleme izninde taahhüt edilen ihracatı, belge/izin sahibi firmadan tedarik ettiği şekliyle gerçekleştiren belge/izin sahibi olmayan firmayı ifade eder.

Asıl işlem görmüş ürün: Dâhilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünü ifade eder.

A.TR dolaşım belgesi: Türkiye veya Toplulukta serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgeyi ifade eder.

Belge: Dâhilde işleme izin belgesini ifade eder.

Belge süresi: Dâhilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi ifade eder.

Belge süresi sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü ifade eder.

Dâhilde işleme izin belgesi: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata ve/veya yurt içi alımlara imkân sağlayan Bakanlıkça düzenlenen belgeyi ifade eder.

Dâhilde işleme izni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkân sağlayan ve gümrük idaresince verilen izni ifade eder.

Değişmemiş eşya: İşlem görmemiş ithal eşyasını ifade eder.

Döviz kullanım oranı: Dâhilde işleme izin belgesi/dâhilde işleme izni kapsamındaki CIF ithal (yurt içi alımlar hariç) tutarının FOB ihraç tutarına (ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithalatının yapılması halinde bu ürünün gümrük kıymeti dâhil) olan yüzde oranını ifade eder.

Elektronik ortam: Bilgisayarlı veri işleme tekniği kullanılarak, Bakanlık web sayfası üzerinden ulaşılan ve dâhilde işleme izin belgesi/dâhilde işleme izni ile ilgili tüm işlemlerin yapılabildiği ortamı ifade eder.

Eşdeğer eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı ifade eder.

Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı veya serbest bölgelere ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesini ifade eder.

Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları ifade eder.

Gümrük rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, dâhilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimini ifade eder.

İhracatçı: Yan sanayiciye ithal eşyasından işlem görmüş ürün ürettiren ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren imalatçı olmayan dâhilde işleme izin belgesi/dâhilde işleme izni sahibi firmayı ifade eder.

İkincil işlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü ifade eder.

İmalatçı-ihracatçı: İşlem görmüş ürünün tamamını veya bir kısmını üreten ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren dâhilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmayı ifade eder.

İşlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş ürünü ifade eder.

İşleme faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılmasını ifade eder.

İşlenmiş tarım ürünleri: İthalat Rejimi Kararının III sayılı listesinde yer alan ve bünyesinde temel tarım ürünlerini (hububat, şeker ve süt) bulunduran ürünleri ifade eder.

İşletme malzemesi: İşletme malzemesi: İşleme faaliyetleri sırasında tamamen veya kısmen tüketilseler dahi, ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi ifade eder.

İthal eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer almamakla birlikte çalışmasını sağlayan madde (yakıt ve yağ dâhil) ya da hizmetin devamını sağlayan madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini ifade eder.

Menşe ispat belgeleri: Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar çerçevesinde tercihli rejimden yararlanmak üzere ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen ve malın menşeini belirleyen EUR.1 dolaşım sertifikası, EUR-MED dolaşım sertifikası, EUR-MED fatura beyanı veya fatura beyanını ifade eder.

Onaylanmış kişi statü belgesi: Gümrük mevzuatı çerçevesinde Bakanlıkça verilen belgeyi ifade eder.

Önceden ihracat: İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesini ifade eder.

Önceden ithalat: İşlem görmüş ürünün ihracından önce bu ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşyanın ithalini ifade eder.

Pan-Avrupa Menşe kümülasyonu: Avrupa’da, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini ifade eder.

Pan-Avrupa-Akdeniz menşe kümülasyonu: Avrupa’da ve Akdeniz Havzasında, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini ifade eder.

Sanayi ürünleri: Tarım ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri dışındaki tüm ürünleri ifade eder.

Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgeleri ifade eder.

Serbest dolaşımda bulunan eşya: 4458 saykık Gümrük Kanunun 18.maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı ifade eder.

Tedarikçi beyanı: A.TR dolaşım belgesi, EUR.1 dolaşım sertifikası veya EUR-MED dolaşım sertifikası ile birlikte kullanılan ve Türkiye ile Topluluk arasında ticarete konu Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu veya Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgeyi ifade eder.

Ticaret politikası önlemleri: İthalat Rejimi Kararının 4.maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri ifade eder.

Üçüncü ülke: Avrupa Topluluğuna üye ülkeler dışındaki ülkeleri ifade eder.

Vergi: Eşyanın ithali ve ihracında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri bütün mali yükleri ifade eder.

Verimlilik oranı: Belirli miktardaki eşyanın işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün miktarı veya yüzde oranını ifade eder.

Yan sanayici: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihraç ürününün tamamını ya da bir kısmını üreten, belgede/izinde kayıtlı ancak belge/izin sahibi olmayan firmayı ifade eder.

Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası: Gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan ve/veya emniyet ve güvenlik kontrollerine ilişkin kolaylaştırmalardan yararlanmak üzere yetkilendirilen kişiler adına düzenlenen sertifikayı ifade eder.

IV.DÂHİLDE İŞLEME REJİMİNDE UYGULAMA TEDBİRLERİ

Dâhilde İşleme Rejiminde şartlı muafiyet ve geri ödeme sistemi olmak üzere iki tür dâhilde işleme tedbiri uygulanmakta olup, Şartlı muafiyet sisteminde ithalat sırasında doğan vergilerin teminata bağlanırken geri ödeme sisteminde ithalat esnasında vergi alınmakta olup işlem görmüş ürünün ihracı halinde alınana vergi geri ödenmektedir.

IV.1.Şartlı Muafiyet Sistemi

Dâhilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) veya Dâhilde İşleme İzni (Dİİ) kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve serbest dolaşımda olmayan hammadde, yardımcı malzeme, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik işletmelerce, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergileri teminata bağlanmak suretiyle ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakiben alınan teminatın iade edilmesine dayalı bir sistemdir.

Bu kapsamda yapılacak işletme malzemesi ithalatında KDV ve ÖTV tahsil edilir ve ticaret politikası önlemleri uygulanır.

IV.2.Geri Ödeme Sistemi

DİİB/Dİİ kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin geri ödenmesidir. A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Birliği’ne üye ülkelere ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve diğer vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir.

Geri ödeme sisteminden yararlanmak için, DİİB/Dİİ alınması ve eşyanın geri ödeme sistemi kapsamında olduğunun gümrük idaresince ithalat esnasında belgeye/izne ilişkin gümrük beyannamesine kaydedilmesi zorunludur.

Geri ödeme sistemi ile şartlı muafiyet sistemi arasındaki temel fark; geri ödeme sisteminde, dâhilde işleme faaliyetine tabi tutulan eşya, daha önce ticaret politikası önlemlerine tabi olarak serbest dolaşıma sokulmuş eşyadır ve işleme faaliyeti sonrasında ihraç edilmesi halinde bu eşyanın serbest dolaşıma girişinde tahsil edilmiş olan ithalat vergileri geri verilmektedir. Oysa şartlı muafiyet sisteminde, DİR’e tabi tutulacak eşya serbest dolaşıma sokulmamakta, bu nedenle ithalat politikası önlemlerine tabi olmamakta ve ithalat vergileri ödenmemektedir. Bunun yerine ithalat vergileri teminata bağlanmaktadır. Vergilere karşılık olarak alınan teminat ise işleme faaliyetinden sonra gerçekleştirilen ihracat sonrasında iade edilmektedir. Bu nedenle geri ödeme sistemine göre alınan vergiler, vergi niteliği açısından vergi olmaktan ziyade nakdi teminat unsuru niteliğini taşımaktadır.

V.DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ KAPSAMINDA BİLİNMESİ GEREKEN KRİTİK KONULAR

Dâhilde işleme rejimi kapsamında belge almak ve kullanmak isteyen kişi ve firmalar aşağıdaki konularda bilgi sahibi olmalıdır.

• Teminat ve İndirimli Teminat
• Döviz Kullanım Oranı
• Yurtiçinden alımlar ve Tecil/Terkin Müessesesi
• Aracı ihracatçı ile İhracat
• Temsilci Aracılığı ile İthalat
• Üretim Atıkları ve İkincil İşlem Görmüş Ürün
• Telafi Edici Vergi hesabı ve ödenmesi durumu

Sonraki yazımızda bu kritik ve önemli konuları başlık numaralarından devam etmek suretiyle başlıklar halinde açıklamaya çalışacağız.

Kaynak:

Dâhilde İşleme Rejimi Kararı

Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği

4458 sayılı Gümrük Kanunu