Vergi Suç Ve Cezalarına Muhasebesel Bakış
ÖZ
Mükelleflerin vergi kanunlara aykırı eylem ve işlemlerinin her zaman bir yaptırımı vardır. Söz konusu bu yaptırım bazen vergi cezası gibi parasal olabileceği gibi bazen de hapis cezası gibi sonuç doğurabilmektedir.
Vergi mevzuatımız genel olarak vergi cezaları, gecikme zamları ve gecikme faizlerinin kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmasına izin vermemektedir. Bu durum mükelleflerin ticari kar ve mali karın tespitinde farklılık yaratan unsurlardan biridir.
Anahtar Kelimeler: Vergi Suçu, Vergi Cezası, Mali Kar.
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere mükellefler yasal mevzuat dâhilinde faaliyetleri kapsamında yapmış oldukları giderleri ve katlanmış oldukları maliyetleri gelirlerinden indirebilmektedir. Söz konusu faaliyetler kapsamında giderleştirilmesine imkân verilen giderler mükelleflerin faaliyetle ilgili olan, yine faaliyetle orantılı giderlerdir. Ancak faaliyet kapsamında yapılan her giderin indirilmesi mümkün değildir. Bunların başında ise vergi cezaları gelmektedir.
Bu makalemizde vergi suç ve cezaları değerlendirilecek olup, muhasebeleştirilmesi ele alınacaktır.
II.VERGİ SUÇ VE CEZALARI
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’ na göre vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.
Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.
Bilindiği üzere Vergi Usul Kanunu veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzelkişiler vergi incelemelerine tabidirler.
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’ nun 331. maddesine göre, vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler, vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları ile diğer cezalarla cezalandırılırlar.
Vergi Ziyaı, 341. maddeye göre mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.
Vergi Ziyaı Cezası ise 344. maddeye göre; 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.
Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde ise bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.
Usulsüzlük ise 351. maddeye göre, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.
Buna göre Vergi Suç ve Cezaları özetle;
| CEZALAR | |
| Vergi Cezaları | Diğer Cezalar |
| -Vergi Zıyaı | -Kaçakçılık |
| -Usulsüzlük | -Kaçakçılık İştirak |
| -Genel Usulsüzlük | |
Vergi cezalarının gider olarak yapılamayacağına ilişkin başlıca düzenlemeler Gelir Vergisi Kanununun 41. maddesinin 5 numaralı bendinde ile 90. maddelerinde ve Kurumlar Vergisi Kanunun 15. maddesinin 6 numaralı bendinde yapılmıştır. Söz konusu maddelere göre her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.
III.VERGİ CEZALARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
III.1. Vergi Zıyaı Cezası
Vergi Usul Kanunu’ na göre vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilecektir.
Örneğin;
(X) Ltd. Şti. hakkında yapılan incelemede 2018 yılında 100.000 TL belgesiz satış yaptığı tespit edilmiş olup yapılan inceleme sonucunda mükellefe aşağıdaki cezalar kesilmiştir.
Kurumlar Vergisi:
Vergi Aslı: 20.000 TL
Vergi Zıyaı cezası: 20.000 TL
Katma Değer Vergisi:
Vergi Aslı: 18.000 TL
Vergi Zıyaı cezası: 18.000 TL
Buna göre yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
1.Durum: Mükellefin 2018 Yılında Kar Beyan Etmesi;
| Açıklama | Borç | Alacak |
| 131 Ortaklardan Alacaklar |
138.000
|
|
| 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar
01. Kanunen Kabul Edilmeyen Gider 001. Vergi Ziyaı |
38.000 |
|
| 570 Geçmiş Yıllar Karları |
100.000
|
|
| 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
01. Kurumlar Vergisi 02. KDV |
38.000 |
|
| 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler
01. Vergi Ziyaı |
38.000 |
2.Durum: Mükellefin 2018 Yılında 50.000 TL Zarar Beyan Etmiş Olması;
| Açıklama | Borç | Alacak |
| 131 Ortaklardan Alacaklar |
128.000 |
|
| 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar
01. Kanunen Kabul Edilmeyen Gider 001. Vergi Ziyaı |
28.000 |
|
| 580 Geçmiş Yıllar Zararları |
50.000 |
|
| 570 Geçmiş Yıllar Karları |
50.000 |
|
| 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
01. Kurumlar Vergisi 02. KDV |
28.000 |
|
| 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler
01. Vergi Ziyaı 02. Gecikme Faizi |
28.000 |
3.Durum: Mükellefin 2018 Yılında 200.000 TL Zarar Beyan Etmiş Olması;
| Açıklama | Borç | Alacak |
| 131 Ortaklardan Alacaklar |
118.000 |
|
| 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar
01. Kanunen Kabul Edilmeyen Gider 001. Vergi Ziyaı |
18.000 |
|
| 580 Geçmiş Yıllar Zararları |
100.000 |
|
| 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
02. KDV |
18.000 |
|
| 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler
01. Vergi Zıyaı |
18.000 |
III.2. Usulsüzlük Cezaları
Usulsüzlük Vergi Usul Kanunu’ nun 351. maddesine göre, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.
Örneğin; (X) Ltd. Şti. hakkında yapılan incelemede 2018 yılında 100.000 TL belgesiz satış yaptığı tespit edilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda mükellefe fatura düzenlememesi 10.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilmiştir.
| Açıklama | Borç | Alacak |
|
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 01. Kanunen Kabul Edilmeyen Gider |
10.000 |
|
| 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler | 10.000 |
IV.SONUÇ
İşletmeler için iki tip kar söz konusudur. İlki ticari kârdır. Ticari kar, işletmelerin normal kayıtları sonucuna göre ve muhasebe standartları esas alınarak tespit edilen kardır.
Mali kâr ise, vergi kanunlarına göre tespit edilen kardır. Dolayısıyla mali kar, vergisel düzenlemelere göre ticari kârın düzeltilmiş halidir.
Ticari kar ve mali kar açısından en önemli farklılık giderin kabulü açısından ortaya çıkmaktadır.
Söz gelimi mükellefler tarafından ödenen vergi ve cezalar ticari karın tespitinde indirim konusu yapılabiliyorken mali karın tespiti açısından gider kabul edilmeyecektir. Bu durumun nedeni ise vergi cezalarının gider olarak yapılamayacağına ilişkin Gelir Vergisi Kanununun 41 ve 90. Maddeleri ile Kurumlar Vergisi Kanunun 15. Maddesinde yer alan her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.
KAYNAKÇA
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu.
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu.
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu.
Suat, ‘’Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe’’, Vergi Müfettişleri Derneği Yayınları, Ankara, Ekim 2017.
MuhasebeTR, Uslu, Ozan,‘’ Vergi İncelemesi Sırasında Ortaya Çıkan Matrah Farkının, Vergi Aslı ve Cezalarının Muhasebeleştirilmesi ‘’,Erişim Tarihi: 30.05.2023, http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ozan/007/
Vergi Dosyası, ‘’ Ticari Kâr, Muhasebe Kârı, Mali Kâr Ayrımı ve Farklılaşma Nedenleri ‘’, 14.01.2018, Erişim Tarihi: 30.05.2023, https://vergidosyasi.com/2018/01/15/ticari-kar-muhasebe-kari-mali-kar-ayrimi-ve-farklilasma-nedenleri/ .
