Tam Mükellef Nedir?
I. GİRİŞ
Tam mükellef kavramı Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefler için tanımlanan bir kavramdır. Vergilemenin kapsamını “mükellef” kriteri çerçevesinde temel alınarak düzenlenmiştir.
II. TAM MÜKELLEFİYET ESASLARI
II.1. Gelir Vergisi Kanununa Göre Tam Mükellef
193 sayılı GV Kanunun 3.maddesine göre;
Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:
1) Türkiye’de yerleşmiş olanlar;
2) Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları
Ancak bu gibi Türk Vatandaşlarından; bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi’ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.
II.1.a. Türkiye’de Yerleşme
GV Kanunun 4.maddesine göre aşağıda yazılı kimseler Türkiye’de yerleşmiş sayılır:
1) İkametgâhı Türkiye’de bulunanlar (İkametgâh, Kanunu Medeninin 19’uncu ve müteakip maddelerinde yazılı olan yerlerdir);
2) Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye’de oturma süresini kesmez.)
II.1.a.1. Medeni Kanuna Göre İkametgâh
Medeni Kanunun 19.maddesine göre;
Yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.
Bir kimsenin aynı zamanda birden çok yerleşim yeri olamaz. Bu kural ticarî ve sınaî kuruluşlar hakkında uygulanmaz.
Aynı Kanunun 21.maddesine göre;
Velâyet altında bulunan çocuğun yerleşim yeri, ana ve babasının; ana ve babanın ortak yerleşim yeri yoksa çocuğun kendisine bırakıldığı ana veya babanın yerleşim yeridir. Diğer hâllerde çocuğun oturma yeri, onun yerleşim yeri sayılır.
Vesayet altındaki kişilerin yerleşim yeri, bağlı oldukları vesayet makamının bulunduğu yerdir.
II.1.b. Yerleşme Sayılmayan Haller
193 sayılı GV Kanunun 5.maddesine göre; aşağıda yazılı yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerleşmiş sayılmazlar:
1) Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler;
2) Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.
II.2. Kurumlar Vergisi Kanununa Göre Tam Mükellef
5520 sayılı KV Kanunun 3.maddesine göre tam mükellefiyet; Kanunun 1.maddesinde sayılı (aşağıda belirtilmiştir) kurumlardan
- Kanunî veya
- İş merkezi Türkiye’de bulunanlar
gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler.
a) Sermaye şirketleri
b) Kooperatifler
c) İktisadî kamu kuruluşları
ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler
d) İş ortaklıkları
II.2.a. Kanuni ve İş Merkezi Tanımı
Kurumlarda tam mükellefiyetin ana kriterleri olan kanuni ve iş merkezi kavramları KV Kanunun 3.maddesinde tanımlanmıştır.
Kanunî merkez; vergiye tâbi kurumların kuruluş kanunlarında, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezdir.
İş merkezi; iş bakımından işlemlerin fiilen toplandığı ve yönetildiği merkezdir.
III. SONUÇ
Yazımızın önceki bölümlerinde yapılan açıklamalara göre tam mükellefiyette;
- Gerçek kişiler açısından Türk Vatandaşlığı ve Türkiye’de yerleşmiş olma,
- Şirket ve benzeri kurumlar için kanuni veya iş merkezinin Türkiye’de bulunması
Esas olarak kabul edilmektedir.
