Binek Araçlarda Gider Kısıtlamasının Zaman İçerisindeki Değişimi

ÖZ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesinin 5 ve 7 numaralı bentleri yıllar içerisinde çok kez değiştirilmiştir.  İşletmelerin sahip oldukları binek araçları esas faaliyet dışında kullanması, faaliyeti kapsamında kullanılmakla birlikte kişisel veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılması gibi nedenlerle işletmeler açısından taşıtlara ve özellikle binek araçlara ilişkin kiralama ve iktisap etmeye ilişkin giderler, araçlara ilişkin giderler ve araçların amortismanına ilişkin giderler kapsamında gider kısıtlamaları getirilmiştir. Makalemizde Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesinin 5 ve 7 numaralı bentlerinin zaman içindeki değişimini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler: Amortisman, Kiralama, İktisap Etme, Gider Kısıtlaması

I.GELİR VERGİSİ KANUNU’NDA GİDER KISITLAMASI KAPSAMINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
I.1.01 Ocak 1999’dan Önce

24.6.1994 tarih ve 4008 sayılı Kanunla, Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesinin 5 ve 7 numaralı bentlerine sırayla olmak üzere aşağıdaki şekilde parantez içi hükümler eklenmiştir:

“Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri (Nakliyecilikte kullanılanlar hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan diğer taşıtların giderlerinin yarısı)”

“(Nakliyecilikte kullanılanlar hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan diğer taşıtların amortismanlarının yarısı.)”

Yapılan bu değişiklikle işletmeye dâhil olup işte kullanılan taşıtların ve tabi binek otomobillerin giderlerinin, safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılacak kısmı sınırlandırılmıştır.

Değiştirilen bu hüküm ile nakliyecilikte kullanılanlar hariç olmak üzere, binek otomobilleri ile aynı zamanda zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan diğer taşıtların amortismanlarının sadece yarısının gider yazılması öngörülmüştür. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan binek otomobillerin giderleri ile bunlara ilişkin ayrılan amortismanlarının tamamı, bu taşıtların sadece nakliyecilikte kullanılmaları halinde indirim konusu yapılabilecektir. Nakliyecilikte kullanılan binek otomobilleri, esas faaliyet konusu yük ve yolcu taşımacılığı olan işletmelerin nakliyecilikte kullandıkları binek otomobilleri yanında, esas faaliyet konusu yük ve yolcu taşımacılığı olmamakla birlikte, işletmenin esas faaliyet konusuna giren işlerin yürütülmesi için kullanımı zorunlu olan ve münhasıran işletmenin nakliye ihtiyaçlarında kullanılan taşıtları da kapsamaktadır. Dolayısıyla, bu şekilde kullanılan binek otomobillerin giderleri ile amortismanlarının tamamı gider olarak kaydedilebilecektir.

Diğer taraftan, işte kullanılsalar dahi, işletmelerin esas faaliyet konularına giren işlerin yürütülmesi bakımından kullanımı zorunlu olmayan binek otomobiller ile işletmenin sahip veya sahipleri, yöneticileri ve diğer personelince makam veya servis aracı olarak kullanılan taşıtlar nakliyecilikte kullanılıyor kabul edilmeyecekler ve bu taşıtların giderleri ile amortismanlarının sadece yarısı indirim konusu yapılabilecektir.

Örnek 1:

Dayanıklı tüketim malları ticareti ile uğraşan mükellef (A)’nın işletmesine kayıtlı bir adet binek otomobili mevcuttur.

Söz konusu otomobil işte kullanılsa dahi, gider ve amortismanlarının sadece yarısı gider olarak kabul edilecektir. Zira, binek otomobil bu mükellefin ticari faaliyetinin yürütülmesi bakımından zaruri değildir.

Örnek 2:

Sağlık ürünleri pazarlaması işi ile uğraşan (X) Kollektif Şirketinin personeli tarafından, eczane ve hastaneler düzenli olarak ziyaret edilerek sağlık ürünleri pazarlanmaktadır. Bu ziyaretler, işletmeye kayıtlı binek otomobiller ile gerçekleştirilmektedir.

Söz konusu binek otomobilleri, Kollektif Şirketin sağlık ürünlerinin pazarlanması için, diğer bir anlatımla şirketin esas faaliyeti konusuna giren işlerin yürütülmesi açısından zaruri olduğundan bu otomobillere ilişkin giderler ile amortismanların tamamı indirilebilecektir. Ancak, işte kullanılan bu binek otomobillerinin aynı zamanda zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılması halinde giderleri ile amortismanlarının yarısının indirileceği tabiidir.

I.2.01 Ocak 1999’dan Sonra

4369 sayılı Kanunun 82’nci maddesinin 3 numaralı fıkrasının (s) bendi ile 40. maddenin 5 ve 7 numaralı bentlerinin parantez içi hükümleri olan

“(Nakliyecilikte kullanılanlar hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan diğer taşıtların giderlerinin yarısı),

(Nakliyecilikte kullanılanlar hariç olmak üzere, binek otomobillerinin ve zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan diğer taşıtların amortismanlarının yarısı)” ibareleri 01.01.1999 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Bu değişiklikle binek araçlardaki gider kısıtlaması parantez içi hükümlerde belirtilen hususlar bağlamında sona ermiştir.

I.3.01 Ocak 2020’den Sonra

07.12.2019 tarih ve 30971 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 13’üncü maddesiyle 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere eklenen parantez içi hükümle 193 sayılı Kanunun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1), (5) ve (7) numaralı bentlerine sırasıyla aşağıdaki parantez içi hükümler eklenmiştir.

“(Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 115.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.)”

“(Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i indirilebilir.)”

“(Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.)

Son düzenleme ile birlikte binek otomobillere ilişkin işletmeler açısından yeniden bir kısıtlama getirilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/1.’maddesi ile kiralık araçlarda kiralama giderleri, aracın iktisabına ilişkin ise özel tüketim vergisi ve katma değer vergisinin giderleştirilmesi durumunda tutar kısıtı getirilmiştir.

Binek aracın ediniminde 40/1. madde ile bir gider kısıtlaması getirilirken 40/5. madde ile de kiralanan veya iktisap edinilen araçların kullanımına ilişkin yani binek otomobillere ilişkin tamir, bakım, yakıt ve benzeri cari giderlerin maksimum %70’inin işletmece gider olarak gösterilebileceği belirtilmiştir.  

Son olarak söz konusu binek araçlara ilişkin amortisman uygulamasına ilişkin 40/7. maddede bir düzenleme yapılmış ve araçların ilk iktisabında iktisap bedelinin belirli bir tutara kadar amortisman uygulaması ile giderleştirilebileceği belirlenmiştir.

Tabi ki kısıt tutarlarının yeniden değerleme oranında artırılması ile her yıl veya hesap döneminde yeni bir kısıt tutarı oluşacaktır.

Belirtmek gerekir ki; finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin yapılan ödemeler bu kapsamda değerlendirilmeyecek olup, söz konusu ödemelerde aylık kiralama gideri kısıtlaması söz konusu olmayacaktır.

1/1/2020 tarihinden önce başlayıp Kanunun yürürlük tarihinden sonrasını da kapsayan kiralamalarda, yürürlük tarihinden sonrasına tekabül eden kira bedelleri gider kısıtlamasına tabi olacaktır. Gider olarak dikkate alınabilecek azami kiralama bedelinin tespitinde, kiralama döneminin tekabül ettiği yıl için belirlenen tutar dikkate alınacaktır.

Binek otomobillerin günlük şekilde kiralanmasında gider kısıtlaması, günlük kiralama bedelinin hesaplanması suretiyle uygulanacaktır. Kiralama giderlerine ilişkin günlük gider kısıtlamasının uygulanmasında, kiralamanın yapıldığı tarihte gider olarak dikkate alınabilecek aylık azami kiralama giderinin o ayın gün sayısına bölünmesiyle elde edilecek tutar dikkate alınacaktır.

II.SONUÇ

Makalemizde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesinin 5 ve 7 numaralı bentlerinde binek araçlara ilişkin gider kısıtlaması bağlamında yıllar içinde yapılan değişikliklere değindik.

Sırasıyla;

a) 4008 sayılı Kanunla 1995 yılında uygulamaya giren gider ve amortismanlarında % 50 oranında yapılan bir gider kısıtına,

b) 4369 sayılı Kanunun 82’nci maddesinin 3 numaralı fıkrasının (s) bendi ile 01.01.1999 tarihinden itibaren uygulanmak üzere söz konusu kısıtların kaldırılmasına ve

c) Son olarak 7194 sayılı Kanun’un 13’üncü maddesiyle 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere eklenen parantez içi hükümle 193 sayılı Kanunun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1), (5) ve (7) numaralı bentlerine eklenen 1995 yılındaki hükümlerden daha kapsamlı bir gider kısıtına geçişe

büyüteç tuttuk.

KAYNAKÇA

T.C. Yasalar (24.06.1994 ). 4008 sayılı 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu, 492 Sayılı Harçlar Kanunu, 6802 Sayılı Gider Vergileri Kanunu, 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu ve 6.12.1984 Tarihli ve 3100 Sayılı Kanunda Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun. Ankara: R.G. (21982 sayılı)

T.C. Yasalar (22.07.1998). Vergi Usul Kanunu, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu, Gider Vergileri Kanunu, Emlak Vergisi Kanunu, Veraset Ve İntikal Vergisi Kanunu, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu, Damga Vergisi Kanunu, Harçlar Kanunu, 3505 Sayılı Kanun, Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun, Belediye Gelirleri Kanunu, 1318 Ve 4208 Sayılı Kanunlar İle 178 Sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname V E 190 Sayılı Genel Kadro Ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Ankara: R.G. (23417 sayılı)

T.C. Yasalar (05.12.2019). Dijital Hizmet Vergisi İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Ankara: R.G. (30971 sayılı)

10.02.1995 tarih ve 22198 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 180 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Uygulama Tebliği

27.05.2020 tarih ve 31137 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 311 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Uygulama Tebliği